Bediüzzaman, Allâh’ın sıfatlarını aynî, gayrî ve ne aynî, ne de gayrî diye üçe ayırmıştır. Bu ifadeler Rabbimizin sıfatlarını anlama yolunda daha doğru ifadelerdir. Anlamamızı kolaylaştıran, okunduğu zaman zihnimizi merkezde tutan ifadelerdir. Kur’ân atölyesinde, Resûl-i Ekrem’in (asm) ders rahlesinde talim olunan ifadelerdir.
Gayrî sıfatlar, aynî olmayan sıfatlardır. Allah’ın fiilî olan sıfatlarına denir. Besmele’nin tefsirinde “Er-Rahim de, fiilî olan sıfat-ı gayriyeye imadır.” 1 der.
Üstad, Cenâb-ı Hakk’ın zatî isimleri olduğu gibi, fiilî isimlerinin de olduğunu ifade eder. Bu fiilî isimlerin de Gaffar ve Rezzak, Muhyî ve Mümît gibi pek çok nevilerinin olduğunu söyler. Fiiller isimlere, isimler sıfatlara bakar. Gaffâr ismi Gafûr fiilî sıfatı, Rezzak ismi Râzık fiilî sıfatı gibi pek çok fiilî isim ve sıfatları var. Allah, mâsivâ üzerinde bu sıfatları ile tecellî hâlindedir. “Gayrî” ismini de, gayrın üzerindeki tecellisinden dolayı alıyor.2
Fiilî sıfatların miktarı ve sınırı yoktur. İlâhî isimlerden çoğu fiilî sıfatlara dayanmaktadır. Bu fiilî sıfatların çokluğu ise, Allâh’ın kudret sıfatının muhtelif mevcudattaki muhtelif tecelliyatından ibarettir. Meselâ; Allâh’ın kudret sıfatı bir çekirdeğin açılmasında tecelli ederken Fettâh nâmını alıyor, bir canlının ölümünde Mümît ismini alıyor, bir hayat bahşederken Muhyî ismini alıyor, canlılara rızık verirken Rezzâk nâmını alıyor ve hâkeza..
Allah’ın gayri sıfatları olan fiilî sıfatlarından bahsederken “tekvîn” sıfatı dikkatimizi çekmekte. “Sıfat-ı Tekvin” tâbiri Risale-i Nur’da geçmemekle beraber “âyât-ı tekviniye”, “evamir-i tekviniye” defalarca geçmekte. Bir manada gayri sıfatlarına tekvinî sıfatları da denilebilir. Gayrî sıfatların; yapmak, yaratmak, oluşturmak anlamına gelen tekvîn terimi ile ifade edilen mana ile münasebeti vardır. Bu cümleden hareketle “Kün” emri ile âlemde âyât-ı tekviniye denilen yaratılışla alâkalı âyetler ve evamir-i tekviniyesi denilen yaratılışla alâkalı emirler gibi her şeyin halk edilmesi irade-i Ezeliyeden gelmektedir. İşte bütün esma ve sıfat-ı İlâhiyenin ortaya fiilî olarak çıkması ise eşyanın tekvini ile tezahür etmektedir.
Risale-i Nur’da; gayrî sıfatlar olan fiilî sıfatlardan ziyadesiyle bahsedilir. “Çevir gözünü, âlemde en küçük bir kusur görüyor musun?” (âyet meâli) suâli ile evvelen mahlûkattaki dehşetengiz ve hayretengiz faaliyetten bahseder. “Niçin durmayanlar durmuyor?” diye sorar. Bütün bu fiiller, faaliyetler fiilin mükemmelliğini, bu mükemmellik ise fiil sahibi zatın isimlerinin mükemmelliğini, mutlak kemâldeki isimler sıfatları, kâmil sıfatlar şuunatı, şuunat ise zatı gösterir der. 
Sıfatsız isim düşünülemez. Allâh’ın isimleri nisbetinde bu isimlerle alâkalı sıfatları var. Bu sıfatlar mutlak kemâldeki sıfatlardır. Mahlûkî manadaki makam, mertebe, sınır, imkân, zaman gibi şeyler söz konusu olamaz. Kudreti mutlak olan Allâh, kudreti ile değişik isim ve sıfatlarında muhtelif tecelliler ile şuur sahiplerini esma ve sıfatının mütalâasına dâvet eder.
Bütünüyle Risale-i Nur, esma ve sıfat-ı İlâhiyenin talimi, tefekkür ve tezekkürü ile dopdoludur. Otuz Üçüncü Söz, Âyetü’l-Kübra olan Yedinci Şuâ, Tevhid Denizinden Katre gibi isimlerini burada sıralayamayacağımız daha nice risaleler hep tevhid ve vahdet merkezli izahların, isbatların eseridir.
Eşyaya bakarken, mahlûkatta tecellî eden fiil, isim ve sıfatlarla vücudu mutlak manada olması gereken, vacib olan Rabbimizin mevcudiyeti ile beraber birliğini; birliği ve mevcudiyeti ile âlemde tecellî eden cemâlî ve celâlî hakikatlarından isim ve sıfatlarına; bunlarla da İlâhî şuunatına ve nihayet Zat’ını anlamaya, idrak etmeye yol almış, yaklaşmış oluyoruz.

Dipnotlar: 1- İşaratü’l-İ’caz, sh. 33.
2- www.sorularlarisaleinur.com