Bunlar Allah tarafından planlanmış ve kader dediğimiz plan ve programa göre belirlenmiştir. Biz buna ömür diyoruz. Her insanın ömrü planlanan süre içerisinde devam eder. Ömrü ve rızkı bittiği, sayılı dakikaları tükendiği zaman ruhu bedeninden ayrılır. Biz insan ömrünün bitmesine “Ecel” adını veriyoruz. 

Eceli gelmeyen ve sayılı dakikaları tükenmeyen hiçbir canlı ölmez. İnsan savaşa gitmekle, kaza geçirmekle ve hasta olmakla ölmez. Ancak eceli geldiği zaman ruhunu Azrail’e (as) teslim ederek bu dünya hayatına veda eder. Ölüm için hastalık, yaşlılık ve kaza gibi sebepler gerekmez. Ancak genellikle yüce Allah ölümü bu sebeplerden birine bağlamıştır ki ölümün gerçek yüzünü bilmeyen ve göremeyen gafil ve cahil insanlar itirazlarını bu sebeplere yönlendirerek Azrail’i (as) ve yüce Allah’ı suçlamasınlar. 

Diğer bir hikmeti ise, hastalıklar, musîbetler ve kazalar insanları tedbir almaya, akıllı davranmaya sevk eder. Ayrıca insanların aralarında çeşitli meslekler ve çare bulucular ile karşılıklı saygı ve sevgi içerisinde ihtiyaçlarını giderirler ve geçim vasıtası yaparlar. Sosyal hayat uyum içinde böylece devam eder gider. 

Ölüm, yok olmak, hiçliğe, fenaya gitmek değildir. Hayatın sönmesi de değildir. Hayat ruha bağlı olduğu için, ruh ölmedikçe hayat devam eder. Ölüm, fani dünyadan bakî ve ebedî olan ahiret hayatına başlamaktır. Yeni bir doğumdur. Dünyanın ağır ve sıkıntılı hayatından kurtularak hiçbir sıkıntı ve hastalığın olmadığı Cennete gitmektir.

Ölüm, dünyadan ayrılmış bütün dostlara ve sevgililere kavuşmaktır. Yüzde doksan dokuz ahbabın toplandığı kabir âlemine geçmektir. Bu sebeplerden dolayıdır ki ölüm tesadüfî bir olay olmayıp Allah’ın kudreti ve iradesi ile vuku bulan önemli bir hadisedir. Doğum nasıl ki mükemmel bir hadisesir. Bir çocuğun dünya hayatına başlamasıdır. Aynı şekilde ölüm de ahiret hayatına, ebedî bir hayata başlamaktır ve yeni bir doğumdur. Dolayısıyla Allah’ın takdiri, kaderine yazması ve kudreti ile vukua gelen önemli bir hadisedir. 

Bütün bu sebeplerden dolayı Allah eceli ve ölümü kader olarak yazmıştır. Şayet kader olarak yazıp planlamamış olsaydı kimin ne zaman doğacağı, kiminle evleneceği, ne kadar çocuklarının olacağı, onların tamamının rızıkları bilinemez ve dünya hayatı karmaşa içinde kalırdı. Allah her şeyi planlayarak bu karmaşanın önünü almış, rahmetini, hikmetini ve adaletini göstermiştir. En basitinden insanların tamamının üzerinde bir düzenleyici ve planlayıcı olmazsa canlılar arasında erkek-dişi dengesi korunamazdı. Doğumların çoğunun erkek veya dişi olduğunu düşünürsek işin içinden çıkamayız. 

Hayatı veren yüce Allah olduğu gibi, hayatın bitmesi demek olan ölümü veren de yüce Allah’tır. Hayatı vermek yeterli değildir. Hayatın devamı için hayata lâzım olan bütün ihtiyaçları da karşılaması gerekir ki hayat devam etsin. Bu ise ancak Allah’ın kudreti ile olur.

Yüce Allah bunun için Kur’ân-ı Kerîm’de “Hanginiz daha hayırlı amel işleyecek diye sizi denemek için hayatı ve ölümü yaratan Allah’tır”  buyurarak ölümün de hayat gibi Allah’ın kudreti ile olduğunu ifade eder. 

En basit hayat olan bitkilerin toprak altında ölümleri, yeni bir sümbül hayatının başlangıcı olduğu bilinen bir husustur. Tohumlar, çekirdekler toprak altına atıldıkları zaman önce çürür ve kokuşurlar; ama bu onların yeni ve daha mükemmel bir hayata başlamaları için gereklidir. Aynen bunun gibi, insanın toprak altında çürümesi ahirette yeniden dirilmesi için yeni bir ameliyeden geçmesi demektir. En basit bir hayata mazhar olan bitkilerin ölümü yok olmak değilse, en yüksek tabakadaki insanın ölümü elbette yok olmak olmamalıdır ve değildir. Ama ne var ki, bitkilerin yeniden canlanması için kışın üzerinden geçtiği gibi, insanın da yeniden dirilmesi için kıyamet kışının geçmesi gerekmektedir.

Bütün bunlardan ortaya çıkan sonuç şudur ki, ölüm yok olmak değildir. Geçici ve sıkıntılı olan dünya hayatından sonsuz ve sıkıntısız olan ahiret hayatına geçiştir. Allah’a karşı görevini yapanlar için ölüm, daha mükemmel bir hayata kavuşmak için açılan bir vasıtadır ve kabir de o nurânî âleme açılan bir kapıdır.