Ancak, İslam’da da, bugünkü medeni dünya anlayışında da birey için, insan için vardır; yoksa ferd, insan devlet için var değildir!

Maalesef, halen Türkiye’de insan ve toplum devlet için vardır ve herşey devlet için feda edilmektedir!

Devlet, insanların dağınık ve iptidâî halden kurtulup, teşkilâtlı ve medeni bir toplum hayatına geçmeleriyle, "coğrâfî unsur, toprak, vatan; millet, halk; hükûmet ve egemenlik" gibi dört unsuru bir araya getiren hukûkî bir şahs-ı mânevîdir. (Prof. Dr. Süleyman Hayri Bolay, Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Ankara, 1997, s. 96-97) 

Elle tutulur, gözle görülür, müşahhas bir nesne değildir.

Bediüzzaman'a göre devlet, "İnsanın fıtratı medenîdir. Ebnây-ı cinsiyle mülâhazaya mecburdur. Hayat-ı içtimâiye (toplum hayatı) ile hayat-ı şahsiyesi devam edebilir." (İşârâtü'ül-İ'caz, s. 164) 

Dolayısıyla fıtrî bir ihtiyaçtır. Ancak o, sadece sloganvârî bir tarifle yetinmeyip, devletin içini ve sistemi doldurur. 

"Şahs-ı mânevî" olan devletin en önemli fonksiyonu, "Bütünlüğü muhafaza eden, pratik gayeye dayalı, merkezî otoriteye sahip, ferd haklarının teminatı olduğu, baskıdan uzak, hürriyetlerin işlediği güçlü bir teşkilât" olmasıdır. (Bediüzzaman Said Nursî, Devlet Felsefesi, Safa Mürsel, s. 245)

Dolayısıyla devlete, efkâr-ı amme hâkimdir. Yâni, devlet, milletin inanç, kültür, gelenek, örf, ahlâk yapısına göre yapılanmalıdır. 

Bütün demokratik devletler de, tarihten gelen kültür değerleriyle şekillenmişlerdir.

Bediüzzaman, milletin teşkilâtlanmış bir "aygıtı, hizmetkârı" olan devlet işleyebilmesi için, halk-devlet kaynaşmasını zarûrî görür. 

Bu da, ancak, devlet yapılanması ve organlarının teşekkülü, kültür değerlerine göre yapılanarak ve demokrasiyle mümkün olabilir.