Adalet haklıya hakkını vermektir. En önemli hak hayat hakkı ve hürriyettir. Haklının hakkını korumak ve vermek devletin vazifesidir.

Devleti, devlet yapan adaletidir.

Adalet ise masumun hakkını korumayla başlayan, suçluya cezasını vermekle son bulan bir süreçtir. Buna adalet-i mahza yani mutlak/tam adalet denir. Bu adalet anlayışına göre ferdin hukuku bütün insanlar için dahi olsa asla feda edilemez.

Suçluya ceza vermekle başlayıp masumun hakkını göz ardı eden Adalet ise Adalet-i izafiye yani izafi/nisbi Adalettir. Bu Adalet anlayışına göre ise toplumun menfaati için masum bir fert feda edilebilir.

Adaletin tanımından kısaca bahsettikten sonra şunu belirtmeliyiz ki. Adalet istemek her insanın anayasal hakkıdır, hatta ve  ödevidir. Tarihte bu ödevi yerine getirdiği için bedel ödeyenler çoktur. O bedeli ödetenler tarihin tozlu raflarında kalırken bedeli ödeyenler ise şerefle yad edilmiştir.

Adaletin temininde Adil yargılanma hakkının yeri çok önemlidir. Adil yargılanma hakkı tarafı olduğumuz Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesinde ve Anayasamızın 36. maddesinde ”herkes, meşrû vasıta ve yol- lardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde dâvâcı veya dâvâlı olarak iddia ve savunma ve âdil yargılanma hakkına sahiptir” denilerek güvence altına almıştır.

Adil yargılanmadan söz edebilmek için 3 makama ihtiyaç vardır. 

Bunlar: Mahkemelerden ve hâkimlerden oluşan yargılama makamı.

Yargılama makamının tamamen dışında örgütlenmiş iddia makamı. 

Yargılama ve iddia makamları ile siyasî iktidardan tamamen bağımsız avukatların oluşturduğu savunma makamı.

Yine Adaletli olabilmek ve Hukuk Devleti olabilmek için olmazsa olmaz diyebileceğimiz bazı önemli kurallar vardır. 

Ana hatlarıyla söyleyecek olursak:

Savunma hakkı kutsaldır. Savunması alınmadan kimseye mahkûmiyet kararı verilemez.

Hâkime kimse emir veremez. 

Kanunsuz suç ve ceza olmaz. Yani bu demektir ki neyin suç olduğunu idareciler ve hatta hâkimler değil sadece kanun söyler. Ayrıca, kast yoksa suçta yoktur. Yani suç işleme kastı olmaksızın suç işlenemez. 

Hukuk dışı yöntemlerle delil toplamak ve bu delilleri mahkûmiyete dayanak yapmak yasaktır. Gerekçe ne olursa olsun işkence de yasaktır. 

Hiç kimse siyasî kanaatlarinden dolayı cezalandırılamaz hatta kınanamaz.

İşte en azından bu asgarî ilkelere uyulmadıkça Adaletten ve Hukuk Devletinden bahsedilemez