Bu göstergelerin kurumlarla alâkalı ölçeklerinde en büyük payı kurumların bağımsızlığı ve şeffaflığı oluşturuyor. Meselâ bir devletin Merkez Bankası’nın şeffaf ve bağımsız olması o ülkeyi finansal açıdan kalkınmaya ve gelişmeye daha müsait hale getiriyor. Çünkü bağımsız ve şeffaf bir yönetim güçlü ve güvenilir bir ekonominin göstergesidir. Bu kural diğer bütün kurumlar için de geçerli, ekonomik kurumların bağımsız ve şeffaf olması uluslar arası piyasalara güven vermekte ve yatırımcıları o ülkede yatırım yapmaya teşvik etmektedir.

Türkiye’de ise uzun zamandır kurumların bağımsızlığı ve şeffaflığı zedelenmiş durumda. Finansal sistemin kalbi olan Merkez Bankası son düzenlemelerle birlikte bağımsız görüntüsünü iyice kaybetmiş durumda. TÜİK, Hazine ve Maliye Bakanlığı gibi kurumlar ise şeffaflıktan yoksun. Öyle ki vatandaş bu kurumların ne yaptığından habersiz. TÜİK ülke içinde bile güvenilirliğini iyiden iyiye kaybetmiş halde. Bakanlık ise son dönemdeki ekonomik krize karşı alacağı tedbirleri bir-iki cümle ile geçiştirirken vatandaşı ve yatırımcıyı rahatlatacak bir program ve yol haritası sergileyemiyor. Bu hali ile bu sistemden sağlıklı bir kalkınma ve ekonomik bir gelişme beklemek pek de gerçekçi değil.

***

BELEDİYELER BORÇ BATAĞINDA

31 Mart Mahallî Seçimleri’nin üzerinden neredeyse bir ay geçtiği halde tartışmalar hâlâ devam ediyor. El değiştiren bazı belediyelerde çıkan yüklü borç miktarları gündeme geliyor. Hatta bazı belediyelerin yeni başkanları gelir-gider tablosunu afiş yaptırıp belediyeye asarken, bazı başkanlar da reklâm panolarına ilân veriyor. Bazı belediye başkanları da bu uygulamanın kendi dönemlerinde de devam edeceğini ifade ederek vatandaşa “yönetimde şeffaflık” mesajını veriyor.

Belediyelerin borç miktarlarına baktığımızda bazı el değiştiren belediyelerde dudak uçuklatacak seviyede borç miktarları görüyoruz. Meselâ 120 bin nüfuslu Hakkâri-Yüksekova Belediyesi’nin borcu 680 milyon lira. Borçların büyük kısmını kredi borçları oluşturuyor. Bu hesaba göre ilçede yaşayan her şahıs için 5 bin 600 lira civarında harcama yapılmış olması gerekiyor. El değiştiren diğer bazı belediyelerde de durum aşağı yukarı aynı. Sayıştay raporuna göre de belediyelerin toplam borcu 15 milyar lirayı aşıyor. En kalabalık nüfusa sahip İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin toplam borcu 458 milyon lira üzerindeyken. Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin borcu 1 milyar liranın üzerinde. İstanbul’dan daha az nüfusa sahip illerin hatta ilçelerin borcu İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin borcunu geçmiş durumda.

Belediye toplam gelirinin 10-12 katı oranında bir borçlanma söz konusu. Anlaşılan o ki belediyeler ekonomi yönetimi konusunda yetersiz ya da umursamaz davranmış. “Belediye borcundan ne çıkar?” diyebilirsiniz. Fakat bu borçların büyük bir kısmını kamu bankalarından alınan krediler oluşturuyor. Bu borçların geri ödenememesi de ister istemez ülke ekonomisini ve kamu bankalarını zora sokacaktır. 

Anlaşılan o ki ekonomi yönetiminde suiistimalin önüne geçmek için her kademede ekonomik kurumların şeffaflığına ihtiyaç var. Vatandaş neye, ne kadar harcandığını bilmeli. Cebinden çıkan verginin nereye gittiğini görmeli. Bu şeffaflığa da öncelikle büyük çaplı bütçeler ile başlamalı. Vatandaşın gözü önünde işlemeyen her bütçe suiistimale açıktır.