Bunlardan biri uzun zaman kopan akraba ilişkilileri ve fıtrı bir yaşantıdan uzak duruşumuzdu. Depremle birlikte uzun zaman köylerine uğramayanlar akrabalarının yanına sığınmıştı. O beğenilmeyen tek katlı küçük evler bir çok kişiyi ağırlamıştı. İnsanların bir kısmı bükük görkemli binalardan ve şehirlerden köy topraklarına sığınmıştı.

Koronovirüs ise küresel bazda çok daha farklı değişiklik yapacak gibi görünüyor. Bilim insanlarının görüşlerine göre çevre çok daha öne çıkacak. Hastalığın insan sağlığını nasıl etkilediğini araştıran bilim insanları hava kirliliğiyle koronavirüs ölümleri arasındaki bağlantıyı keşfetmişler. Harvard Üniversitesi’nde yapılan araştırmaya göre hava kirliliğine sebep olan katı parçacık (PM) yoğunluğunun artışı koronavirüs ölümlerini etkiliyor. ABD genelinde üç bin farklı lokasyondan alınan örneklerde PM oranı yüksek bölgelerdeki koronavirüs ölümlerinin PM oranı düşük bölgelere göre yüzde 15 artış gösterdiği kaydedilmiş.

İtalya’da yapılan bir araştırmada hava kirlilğine sebep olan parçacıklarda koronavirüsüne yol açan bir gen tesbit edilmiş. Guardian’in haberine göre, Bologna Üniversitesi’ndeki bir gurup araştırmacı tarafından yapılan analizlerdeki hava örnekleri, Avrupa’nın en yüksek kirlilik düzeyine sahip yerlerinden Kuzey İtalya’daki Bergoma bölgesinden alınmış. Örneklerin bir çoğunda Covid-19’a sebep olan özel yapıdaki bir gene rastlanmış. Araştırmayı yöneten Leonardo Setti, hava kirliliğiyle virüse yol açan parçacıkların daha uzak mesafelere taşınabileceğini araştırdıklarını söylemiş.

Bu verilere baktığımızda hava kirliliğinin temel kaynağı aşırı tüketim ve israf olduğunu görüyoruz. O zaman insanlık normal yoldan fıtrî bir yaşantıya yönelmediği için kelepçeli olarak yönelecek ya da dünyayı kendisi için Cehenneme çevirecek. Ciddî bir çevre kirliliğine sebep olan silâh üretimini de düşünecek ve sade hayata yönelecek. Enerjide de daha yenilenebilir enerji olan rüzgâr ve güneş enerjisine dönecek. Kimi devletlerin tüketim kültürü bütün insanlarda olsa dört tane daha dünya gerek deniliyor.

Yerlerinden yurtlarından kovduğumuz hayvan türlerine de şimdiden sonra daha şefkatli davranılacak. Bugün dünyada gördüğümüz resimler bunu bize hatırlatıyor. Çekilen bir videoda Paris sokaklarında kocaman domuzlar tur atıyor. ABD Corolona’da timsahlar boş sokaklarda dolaşıyor. Tayland’da fil sürüleri caddede karşıdan karşıya geçiyor. Nepal’de gergedan sokakta insan kovalıyor. Bu umumî musîbetten bütün insanlığın iyi bir ders alarak çıkacağına inanıyorum.