İhlâs Risalesi’nin giriş bölümünde geçen ve ilk başta da zikredilen Bakara Sûresi’nin 41. Âyetinden bir parçası alınan kısım “Benim âyetlerimi, az bir dünya menfaatiyle değiştirmeyin” şeklindeki ikazın, ihlâs ile alâkayı kurmakta zorlanıyor olabiliriz.

Maide’nin 44. ile Bakara’nın 41. Ve kısmen Nahl’in 95. âyet sırasında bulunan ve İhlâs Risalesi’nde geçen âyetin, ‘Allah’ın emirlerinin az bir fiyatla satılmaması’ şeklinde tembih ve ikaz yapılırken işaret edilen nokta dikkatten kaçmamalıdır.

Meallerde “dünya menfaati karşılığında” geçen kelimeleri gerçek anlamıyla değil, yönlendirilmek istenen manaya bakmak ve anlamak daha doğru olsa gerekir.

Külliyatta 18 yerde tekrarlanarak sıkça ikaz edilen bu vaziyetin İhlâs Risalesi’nde de işlenmesinin bir hikmeti olmalı. Dinin dünyaya satılmasından insanın sakındırılması, bu âyetin arka cephesinden öne çıkan manasıdır.

İbrahim Sûresi’nin 3. Âyetindeki “Onlar, dünya hayatını seve seve ahirete tercih edenler.” ikazındaki dehşetli yanılgıya işaretle aynı hataya düşmekten sakındırır. Her iki hatalı fiilin ortak vasfı ise; ahirete iman var iken, dünyanın öne alınması, ahiretin ötelenmesidir.

İşte bu noktada âyetlerle yapılan tehditler, doğrudan insanı, aslına ve özüne dâvet ederek, kulluğunu hatırlatarak, kalbindeki imanın hayatına hâkim kılınmasında en âmir husus, ihlâsla yapılan kulluktur. Bu noktadan âyetlerin ihlâsla alâkası vardır. Bu alâka sonrasında kaldığımız yerden devam edelim.

İhlâsın kırılmasını netice veren hareketlerden sakındıran ikazlara kulak tıkanması durumunda “şiddetli tehditkârâne nehy-i İlâhîye mazhar olup, saadet-i ebediye zararına, manasız, lüzumsuz, zararlı, kederli, hodfüruşâne, sakîl, riyâkârâne bazı hissiyat-ı süfliye ve menafi-i cüz’iyenin hatırı için ihlâsı kırmakla,”

İhlâs Risalesi’nin girişinde vurgulanarak sıralanan ve ehemmiyeti ısrarla işlenen ihlâsın ciddiye alınmayarak “lüzumsuz, zararlı, kederli, hodfüruşâne, sakîl, riyâkârâne bazı hissiyat-ı süfliye ve menafi-i cüz’iyenin hatırı için” yorumlanıp uygulanması vaziyeti “saadet-i ebediye zararına, manasız” şekilde “ihlâsı kırmakla” âyetteki tehditlere muhatap olunur.

“menafi-i cüz’iyenin hatırı için” ifadesi, doğrudan yukarıdaki âyetle alâkası mevcud olup, sıralanan menfî vasıflarla beraber olması daha da menfi bir vaziyettir.

İkazların ciddiye alınmaması ile âyette bahsedilen “şiddetli tehditkârâne nehy-i İlâhîye”nin bir sebebi olmalı. Rabbimizin indirdiğini yanlış ve işine geldiği gibi yorumlayıp, haramı helâl, helâli haram gibi göstererek ferdî, maddî ve manevî menfaatler için kullanmak, bu tehdidin sebebi olarak anlaşılır.

İlgili âyetin muhtevasında zikredilen ve sakınılması istenilen “dünya menfaatiyle değişmeyin” diye genellemesi yapılan hatalı davranışların dokuz vasıfları şunlardır:

“Manasız, lüzumsuz, zararlı, kederli, hodfüruşâne, sakîl, riyâkârâne bazı hissiyat-ı süfliye ve menafi-i cüz’iye”

Bunlar, hakikaten anlamsız şeylerdir.

İhlâsı kıran her bir fiil kendi özelinde incelendiğinde gerçekten manasız, lüzumsuz, zararlı, kendini beğenmişçesine, sıkıntılı, ikiyüzlü, süflî hisler gibi âdi ehemmiyetsiz menfaatler olduğu anlaşılır. Menfî ve ademî yapıda olan bu vasıflar, ihlâsın ihyasına muvafık değil, ifnasına mutabık fiillerdir.

Rabbim bu hâllere düşmekten muhafaza buyursun. Âmin.