Şubat ayında Sisi’nin görev süresini uzatacak Anayasa Değişiklik Raporu, 596 sandalyeli Parlamento’da yapılan oylamada, 485 kabul oyu ile görüşülmek üzere Anayasa ve Yasama Komisyonu’na gönderilmişti. Komisyon’un çalışmalarını tamamlamasının ardından, 16 Nisanda Parlamento’da yapılan Anayasa Değişikliği için Referandum oylamasında, oturuma katılan 591 üyeden 531’inin “kabul”, 22’sinin “ret” ve 1’nin “çekimser” oylarıyla Referandum kararı alındı. Alınan kararla Referandum yurtdışı temsilciliklerde 20-21 Nisan, Mısır’da ise 22-23-24 Nisan tarihlerinde gerçekleştirildi.

Anayasa Referandumu ile “Cumhurbaşkanı’nın görev süresinin 4 yıldan 6 yıla çıkartılarak, aynı kişinin 2 dönemden fazla Cumhurbaşkanlığı görevini yapamaz ifadesi 3 dönem” şeklinde değiştirilmiştir. Bir de “üyelerinin 3’te 1’ini Cumhurbaşkanı’nın atayacağı Senato adı ile ikinci bir (üst) Meclis oluşturulması” kararı alındı. Bununla birlikte 150. Madde’de “Cumhurbaşkanı 1 veya birden çok Cumhurbaşkanı Yardımcısı atayabilir, Yardımcılarına yetkilerini devredebilir ve istifalarını kabul edebilir” değişikliğine gidildi. Ayrıca 102. Madde’de “596 Sandalyeli Parlamento’nun üye sayısı 450’ye indirilerek, kadınlar için en az % 25 sandalye ayrılması” amaçlandı. Diğer taraftan 160. Madde ile “eğer Cumhurbaşkanı’nın görevini yerine getirememesine sebep olabilecek geçici bir engelle karşılaşması durumunda, onun yerine Cumhurbaşkanı Yardımcısı veya Başbakan geçebilir.” Buna ek olarak “yüksek yargı kurumlarının başkanlığına, yargı organlarından 5 aday gösterilerek seçilen kişi 4 yıllığına görev yapacak ve farklı yargı kurumları tek çatı altında toplanarak Konsey oluşturulacak” gibi değişikliler yapıldı.

Mısır Ulusal Seçim Kurumu Başkanı Lashin İbrahim’in açıklamasına göre, kayıtlı 61 milyon seçmenden, yurtdışı oylar dahil, yaklaşık 27 milyon kişi, yüzde 44.33 oranı ile sandığa gitti. Kullanan oylardan 26 milyon 362 bin 421 geçerli kabul edildi. Geçersiz oylar yüzde 3.06 şeklinde gerçekleşti. Referandum’da geçerli oylardan yüzde 88.83 oranla Anayasa Değişikliği’ne “evet” dedi. “Hayır” oyları ise yüzde 11.17 oranında kaldı.

İbrahim, Referandum’un “çeşitli medya kuruluşları ve sivil toplum örgütleri tarafından şeffaf bir şekilde izlendiğini” kaydetti. Diğer taraftan oylamada 120 bin kişi görev yaptı. 

Referandumda 14 vilayet, 69 üyeli bir uluslar arası delegasyon tarafından gözlemlendi. Oylama ayrıca muhtelif sivil toplu kuruluşlarınca da gözlemlendi. Bunlardan başlıcaları Yunanistan’dan EKO, Uganda’dan Jalis Forum, Lübnan’dan Sınır Tanımayan Gönüllüler, yine Lübnan’dan Barış İçin Maat, Mısır’dan İnsan Hakları ve Kalkınma vd.

Mısır tarihinde ilk kez adil ve şeffaf seçimlerle 2011 yılında iktidara gelen kişi, Müslüman Kardeşler’in siyasî kanadı Hürriyet ve Adalet Partisi ile Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’dir. Ancak Müslüman Kardeşler ve Mursi, Abdel Fettah Sisi’nin liderliğini yaptığı 3 Temmuz 2013 darbesi ile iktidardan uzaklaştırıldılar. Mursi döneminde 2012 yılında hazırlanan ve Referandumla kabul edilen Anayasa, yapılan darbe ile kaldırılarak, yerine geçiş dönemi hükümetinin hazırladığı Ocak 2014’te kabul edilen Anayasa yürürlüğe girmişti. Ardından Sisi, Mayıs 2014’teki seçimlerle Cumhurbaşkanı olmuştu.

Mısır’da Referandum ile kabul edilen son Anayasa Değişikliği incelendiğinde, Mursi dönemi Anayasası’na dönüş söz konusudur. Çünkü oylamada değişikliği kabul edilen “Cumhurbaşkanı Yardımcısı atanması ve Üst Meclis” vb. maddeler 2012 Anayasası’nda bulunmaktaydı. Bu maddeleri kaldıran, Sisi öncülüğünde hazırlanıp kabul edilen Ocak 2014 Anayasası’dır. Şimdi ise Müslüman Kardeşler dönemi 2012 Anayasası’na geri gidilmektedir. Bu durum bizlere, Ocak 2014 Anayasası’nın toplumun ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulmadan hazırlandığını gösteriyor.

Diğer taraftan Sisi’nin Mayıs 2014’te seçildiği Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, sandığa gidenlerin yüzde 97’sinin oyunu aldığı hatırlardadır. Ancak son yapılan Anayasa Değişikliği Referandumu’nda seçime katılan 23 milyon 416 bin 741’i, yüzde 88.83 oranla Anayasa Değişikliği’ne “evet” dedi. Yani her iki seçim karşılaştırıldığında, seçime katılımda yüzde 8.17’lik bir düşüş görülmektedir. Katılımın yüzde 44.33 olması da, Referandum’un ve Anayasa’nın meşrûiyetini tartışmaya açmaktadır. 

Sisi’nin 2030’a kadar görevde kalmasının anlamı nedir? Mısır’ın hayrına mıdır? Yoksa Sisi’nin iktidarda kalmasından memnun olan bir takım bölgesel ve uluslar arası aktörlerin çıkarına uygunluğu mudur? Ancak gerçek olan şu ki, her seçimde katılım biraz daha düşmekte ve Sisi iktidarı yavaşta olsa güven kaybetmektedir.

Müslüman Kardeşler de referandumu 15 Nisan 2019’da “darbe Anayasası’nda dürüstlük, adalet ve şeffaflıktan uzak değişime gitmek komik bir durum” şeklinde değerlendirdi. Katılımın düşük seviyede olmasının başlıca sebebi, Müslüman Kardeşler ve liderliğindeki muhtelif muhalif unsurları barındıran Meşrûiyete Destek ve Ulusal İttifak’ın Referandum’a ilgi göstermemesi ihtimal dahilindedir.

Mısır’da Referandum ile Mursi ve Müslüman Kardeşler dönemi Anayasası’na bir adım yaklaşılmıştır. Ülkenin istikrara kavuşabilmesi için Sisi iktidarının, en büyük toplumsal aktör olan Müslüman Kardeşler’le uzlaşması kaçınılmazdır.