‘İmtihan’ deyince zihin, hemen mevcut olmayan geçmişe ve geleceğe gidiyor. Bilmiyor ki, şuurlu nefes alınan ‘her an imtihan’dır. Hatta bazen en korunaklı görünen mekânlarda bile imtihan şiddetleniyor, muzır maniler çoğalıyor. Nefis ve şeytan, hiçbir yerde insanın peşini bırakmıyor. Onun için peygamberler bile, bir an olsun, nefis ve şeytanın şerrine terk edilmemek noktasında Allah’a sığınmışlardır. 

O zaman, telâffuz ettiğimiz cümle, cümlelerdeki tercih ettiğimiz kelime; gözümüze ilişen varlık, varlığa yüklediğimiz anlam ve kulağımıza ulaşan ses ve ona muhatabiyetimiz sayısınca imtihanımız var demektir.

Gün boyu, ihtiyarımızla kullandığımız binlerce kelimeden belki birisi imtihanı kaybettirir. Kulaklarımızdan, gözlerimizden geçip gidenler de öyle. Bir küçük dişlinin durması, fabrikayı işlemez hale getirir. 

Küçüklüğü, önemsizliğini netice vermez. Bir öpme, bir lokma, bir dane kaybedişi netice verebilir.

Kendisine, ‘Allah kahretsin’ diye bedduâ edilen adam, hiçbir şey yokmuş gibi gülüyor. ‘Sana hakkımı helâl etmiyorum.’ denilen hanımefendi, ‘Senin hakkından ne çıkar.’ diye duyarsızca tepki veriyor. Bu tepkiler birer iman tezahürüdür. Anlaşılan o ki, adam, ahiretin dehşetinden, hak ve hukukun derin mesuliyetinden bihaber.  

Normalde Allah’ın kahrına uğramanın ne demek olduğunu bilen birisi için, uykuların kaçması gerekmez mi? İnsan, Allah’ın gazabını, insanlar arası ilişkilerdeki gazap (öfke) gibi zannediyor. Allah’ın, kimsenin zerre kadar hakkını kimsede bırakmayan, ‘İntikam alıcıların en iyisi’ olduğunu düşünemiyor.

Mahşerin dehşeti düşünülebilse, insan, kul hakkıyla Allah’ın huzuruna çıkmamak için, kendi dünyasında bir ‘helâlleşme seferberliği’ başlatacak. İnsan, zalim ve cahil olduğundan, kimsenin kendine veremeyeceği ağır ve büyük zararı nefsine verebilmektedir. 

Nefsine verebileceği böyle bir büyük zarardan Allah’a sığınmalı insan.