Kamuoyunda büyük bir heyecan uyandıran ve ülkemizde bir çok devlet alacağına af getiren torba af kanunu tasarısı TBMM’ye sunuldu. Bu torba yasa tasarısının içinde vergi, sosyal güvenlik, belediye ve gümrük gibi bir çok borca af ve yeniden yapılandırma getiriliyor. Torba af yasa tasarısının sosyal güvenlikle ilgili yapacağı değişikliklerden önemli gördüğümüz bazılarını başlıklar halinde özetleyelim.
1- Çıraklar ve kursiyerler genel sağlık sigortası kapsamına alındı:
Çıraklar, yabancı uyruklu öğrenciler, staj öğrencileri, Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyer ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46' ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık geliri asgarî ücretin altında olanlar, kendileri üzerinden genel sağlık sigortası kapsamına alındılar. 3308 sayılı kanun kapsamındaki çıraklar değişiklikten önce hak sahibi olarak babaları veya anneleri üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişi olarak GSS yardımlarından yararlanıyorlardı. Çırakların GSS primleri bunları çalıştıran kişi ve kurumlarca ödenecektir.
2) Yurt dışına götürülen işçiler SSK’lı sayılacak
Müteahhitlerce Türkiye ile aralarında sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelere götürülen işçilerin Türkiye’de isteğe bağlı sigortalı olarak ödedikleri primler 4/b sigortalılık statüsü kapsamında değerlendiriliyordu. Tasarıda öngörülen değişiklikten sonra, müteahhitlerce yabancı ülkelere götürülen işçilerin Türkiye’deki isteğe bağlı sigortalı olarak ödedikleri primler 4/a sigortalısı sayılacaktır.
3) Tarım işçileri yeniden sigortalı sayılacak
5510 sayılı kanunun 106'ncı maddesine göre, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra 2925 sayılı kanun kapsamında tarım SSK olma imkânı kalmamıştı. 5510 sayılı Kanunun 6'ncı maddesinde yapılan düzenleme ile, bir işveren tarafından süreksiz tarım işlerinde çalıştırılanlar yeniden sosyal güvenlik kapsamına alındılar.
4) 65 yaşını dolduran vatandaş sosyal güvence kapsamı dışına çıkacak
Bağımsız çalışan çiftçilerden 65 yaşını doldurmuş olanlara talepte bulunmaları halinde sigortalı olmama hakkı getirildi. Sigortalılıkta üst yaş sınırı limiti, mülga 2926 sayılı tarım Bağ-Kur Kanununda da vardı. Fakat tarım Bağ-Kur’unda bu yaş kadınlar için 58 yaş, erkekler için 60 idi.
5) Bağ-Kur ve SSK hizmetleri çakışırsa SSK geçerli olacak
Tasarının 26'ncı maddesi ile, SSK ile Bağ-Kur hizmetleri çakışırsa SSK hizmetlerine itibar edilecek. Tasarı ile yapılan değişiklikten önce, tarım Bağ-Kur, SSK ve esnaf Bağ-Kur hizmet süreleri çakışırsa, önce başlayan sigortalılık statüsü kesintiye uğrayıncaya kadar sonra başlayan sigortalılık statüsü devreye giremiyordu.
6) Bütün vatandaşların trafik kazası sağlık giderlerini SGK ödeyecek
Trafik kazalarındaki sağlık giderleri SGK tarafından karşılanacak. Trafik kazasından dolayı yapılan sağlık giderlerini kimin ödeyeceği konusunda, SGK ile zorunlu trafik sigortası şirketleri arasında ihtilâf yaşanmaktaydı. Yeni düzenlemeye göre, sosyal güvenceleri olup olmadığına bakılmaksızın bütün vatandaşların trafik kazalarından dolayı yaptıkları sağlık masrafları başka hiçbir şarta bağlı olmadan SGK tarafından ödenecek.
7) Bağ-Kur aylıklarından 10 yıl boyunca kesilen sağlık primi sona erecek
Tasarının 49'uncu maddesi ile getirilen düzenlemeye göre, Bağ-Kur’dan aylık alanlardan 10 yıl süre ile yüzde 10 oranında kesilecek sağlık sigortası primi, yalnızca Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılık süreleri için değil, SSK ve Emekli Sandığı hizmet süreleri de dahil olmak üzere bütün statülere tabi hizmet süreleri toplamından belirlenecektir. Buna göre, SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’ndaki hizmetlerinin toplamından 10 yıl süre ile hastalık, sağlık ve genel sağlık sigortası primi kesilmiş olan Bağ-Kur’luların aylıklarından yüzde 10 oranında yapılan sağlık primi kesintileri bitecek ve bazılarının aylıkları yükselecektir.
8) Evde iş yapan kadın 18 günden prim ödeyip 30 gün kazanacak
Kendi evinde örgü, dantel, nakış, pul, boncuk, cıncık, tığ işi, tarhana, erişte işi vb. işleri yapan kadınlar SGK’ya yüzde 50 oranında indirimli prim ödeyerek (yani 18 günlük prim ödeyip 30 gün hizmet elde edecekler) isteğe bağlı sigortalı olabiliyorlar. Ancak bunun şartı, 1 Ekim 2008’den önce de bu işleri yapmış olmaktı. Tasarı ile bu şart yani 1 Ekim 2008’den önce de evinde nakış, dantel ve boncuk gibi işleri yapmayı belgeleme şartı kaldırıldı. 1 Ekim 2008’den sonra ilk defa bile evde bu tür işleri yapan kadınlar, (yani 18 günlük prim ödeyip 30 gün kazanacaklar) yarı yarıya prim ödeyerek isteğe bağlı sigortalı olabilecekler.
9) Sosyal güvenlik borçlarına af gelecek
Henüz yasalaşmayan tasarıya göre, Haziran 2010 tarihinden önceki, sigorta primi, emeklilik keseneği, kurum karşılığı, işsizlik sigortası primi, idari para cezaları, sosyal güvenlik destek primi, isteğe bağlı sigorta primi, topluluk sigortası primi, özel nitelikteki inşaatlar ile ihale konusu işlere ilişkin yapılan ön değerlendirme, araştırma veya tesbit sonucunda bulunan eksik işçilik tutan üzerinden hesaplanan sigorta primi ile bunlara bağlı gecikme cezası ve gecikme zammı alacaklarına af gelecek. Borçlar peşin veya taksitle ödenebilecek.