İmtihanın birincisi sorusu “İman-ı billah, marifetullah ve muhabbetullah”tır. Allah’a iman, Esma-i Hüsna eğitim ve talimini gerektirir. Bu da hem sosyal hem siyasi hem ekonomik gelişmeleri, bunlar da huzur ve mutluluğu getirir. Şöyle ki:

Kâinatın ve her şeyin hakikati gibi insanın hakikati de Esma-i Hüsna’ya dayandığına işaret eder: “İnsan nevinin geniş istidad yelpazesinin yüksek her bir hakikati aslında Cenab-ı Hakkın İlahi bir ismine dayanır. Mesela mühendislik Adl ve Mukaddir, tıp Şafi ve genetik Hafîz isimlerinin tecellilerini tüm ihtişamıyla bilmekten ve keşfetmekten başka bir şey değildir. Diğer bir ifadeyle her türlü ilim ve fennin hakikatleri Esma-i Hüsna’ya dayanmakla ve o isimlerin doruğuna ulaşma hedefini taşımakla mana ve kıymet kazanmaktadır… Hz. Âdem’in (as) bütün varlıkların isimlerini bilmesi mu’cizesi umum kemalat ve terakkiyat-ı beşeriyenin nihayetlerine ve en ileri hedeflerine işaret eder. Yani, “talim-i Esma/ Hz. Adem’e, Esma-i Hüsna’sının öğretilmesi” ünvanı insanlık nevi adına kazanılan bütün “kemalat-ı ilmiye/ilimdeki mükemmellikler, ilmî yüksek gelişmeler.”, “terakkiyat-ı fenniye/ilimsel ilerlemeler” ve “havarik-ı sun’iyeyi” (ilim, sanat, teknolojik mükemmellikleri) kapsar.1 Marifetullah, Esma-i Hüsnanın tecellilerini gözleme, anlamakla elde edilir. Zira, her bir fen ve sosyal ilim bir Esma’ya dayanır:

Allah Alim-i mutlaktır: Her şeyi bilen, ilminin haricinde olmayandır. Bu bilimde ilerlemektir. O Rabbü’lalemindir… Atomdan kâinata her şeyi terbiye ediyor. Kendimizi-çoluk-çocuğumuzu ve halkı kainattaki terbiye kurallarıyla yönetmeyi gerektirir.

O Hak ve Adildir: Hak ve hürriyetlere riayeti öğretir. O Mukaddirdir: Matematik ve sair fen ilimlerinde gelişmeyi ve ölçülü olmayı sağlar. O Şafi’dir: Tıpta terakki… O Sani’ ve Hakim: Bedii sanat, teknolojik gelişme, ilim, estetik, iktisadı icap ettirir.

O Vekildir: Sünnetullah, tabiat kanunları ve sebeplere uyup tevekkül etmektir.

İşte insanlık ve Müslümanlar Esma-i Hüsna’yı öğrenme, benimseme, özümsemeleri nisbetinde ilim, sanat, teknoloji, hukuk, ekonomi, içtimai ve siyasi kemalata çıkar. Tarih buna şahittir. İşte Asr-ı Saadet, Endülüs Emevi, Abbasi, Selçuklu, Osmanlının yükselme devirleri Esma-i Hüsna ve şeriatın yaşandığı dönemlerdedir.

Bugün de yegane kurtuluş kaynağımız mazideki gibi Esma-i Hüsna talimi ve Şeriattır.

Dipnotlar: 

1-Sözler, Enst./intr., s. 284.; 

2-bknz., Tarihçe-i Hayat, s. 80.