- Yasalaşan değişiklik ile olağan zamanda en fazla dört gün olan gözaltı süresi, 12 güne dek uzayabilecek. Ayrıca, bu gözaltı hali “gerekli görüldüğünde” tekrarlanabilecek.
- Durumun hak kayıplarına ve kötü muamelelere sebep olabileceğini belirten hak savunucuları düzenleme ile ‘tutukluluğa itirazların inceleme süresinin de uzatıldığını’ belirtti.
Meclis’te kabul edilen ve “sürekli olağanüstü hali” öngören kanun değişikliğiyle, “toplu suçlarda” gözaltı süresi 12 güne dek çıkarıldı. Ayrıca, “gerekli görüldüğü hallerde” şüpheli kişi tutuklu dahi olsa tekrar gözaltına alınıp aynı sürelerle gözaltında tutulabilecek. Olağanüstü halde geçerli olan bazı uygulamaların en az üç yıl daha yürürlükte kalmasını öngören 25 maddelik kanun teklifi Meclis Genel Kurulu’nda dün (25 Temmuz) kabul edildi. Kanun, Resmî Gazete’de yayınlandığında yürürlüğe girecek.
Gerekçesi: “İngiltere’de de var”
Kanun değişikliğinde gözaltı süresinin uzunluğu, İngiltere’de gözaltı süresinin 14 güne dek uzatılabildiği örneği verilerek rasyonalize edildi. Maddenin gerekçesinde şu açıklama yer aldı: “Üç yıllık süre içinde terör ve örgüt faaliyetleri kapsamında işlenen suçlar bakımından, bu suçlarla mücadele etme güçlüğü, örgüt bağlantılarının çözülmesinin zaman alması, somut delillere ulaşmanın zorluğu ve benzeri nedenlerle gözaltı süreleri Anayasa hükmüne uygun olarak yeniden düzenlenmektedir.” Madde ise şu halde düzenlendi: “Gözaltı süresi 48 saat olarak uygulanacaktır. Toplu olarak işlenen suçlarda ise bu süre Ceza Muhakemesi Kanununun 91. maddesi hükümleri de dikkate alınmak suretiyle dört günü geçemeyecektir. Yapılan düzenleme kapsamında, gözaltı süreleri sulh ceza hakimi tarafından belirtilen süreleri geçmemek üzere en fazla iki defa uzatılabilecektir.” Teklifin gerekçesinde “Örneğin İngiltere uygulamasında bazı suçlar yönünden kırksekiz saatlik gözaltı süresinden sonra hakim kararıyla yedi günlük uzatma süreleri bulunmakta, bu süre toplamda ondört güne kadar uzatılabilmektedir” örneği yer aldı.
Tahliye talebine 30 günlük rötar
Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre, tahliye talepleri üç gün içerisinde karar bağlanmak zorundaydı. Yapılan değişiklik ile tahliye talebinin dosya üzerinden incelenmesinin yanı sıra talebin, 30 günlük tutukluluk incelemesi sırasında karara bağlanabilmesinin önü açıldı. Yani, tahliye talebine yanıt vermek için mahkemeye üç gün yerine 30 gün süre tanınarak tutukluluğun uzamasının yolu açıldı.
Geçmişte nasıldı?
Bağımsız İletişim Ağında yer alan habere göre azamî gözaltı süresi, 12 Eylül darbesiyle 15 günden 30 güne, bir ay sonra da 90 güne çıkarıldı. 5 Eylül 1981’de 45 güne indirildi. 30 Mayıs 1985’te süre yine 15 gün daha azaltılarak 30 güne indirildi. 12 Mart 1997’de 10 güne, 6 Şubat 2002’de de 7 güne indirildi. Bu uygulama 2012’ye kadar sürdü. Özel yetkili Ağır Ceza Mahkemelerinin dönüştürülmesi amacıyla 2012’de yapılan CMK düzenlemesi ile gözaltı sürelerinin düzenlendiği 250. ve 251. maddeler kaldırıldı. 23 Temmuz 2016 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan OHAL’in, 667 sayılı ilk KHK’sı ile de gözaltı süresi 30 güne çıkarıldı. 23 Ocak 2017 tarihli, 684 sayılı KHK ile gözaltı süresi, savcılık kararıyla uzatılması dahil, en fazla 14 gün olarak belirlendi. Bu süre şimdi, “toplu suçlarda” en fazla 12 gün oldu.
Kötü muameleyi arttırır
Bir kişinin aynı olayla ilgili yeniden ifadesi alınması gerektiğinde, gözaltı işlemi savcı veya savcının emriyle polis tarafından tekrarlanabilecek. Bu değişiklik de “soruşturmanın hızlandırılması” gerekçesiyle yapıldı. Hak örgütleri, kişinin tutuklandığında da devam eden bu işlemin işkence ve kötü muameleyi arttıracağı endişesini taşıyor.