Onun için Bediüzzaman, ‘Ekmeksiz yaşarım hürriyetsiz yaşayamam’ diyerek, hür olmanın mücadelesini vermiştir.

Modern dünyanın köleliği, geçmiş zamanın köleliğinden daha beterdir.

‘Ağanın cebine konan akıllar’ misali, hür düşünemeyen o kadar çok insan var ki! Bu insanlarla neyin meşveretini yapabilirsin ki!

Rızkını hükümetten bilen bir insan ne kadar hürdür? Varlığını bir fani varlığa dayamış bir insan ne kadar hürdür? Geçimi birisinin cebine bağlı insan ne kadar hürdür? ‘Aşiretim varsa ben varım’ diyen anlayış ne kadar kendi olabilir? Oturduğu makamı birilerine borçlu olan bir insan, o borçlu olduğu insana karşı ne kadar rahat ve özgür düşünceyi savunabilir?

Kimseyi zillet altında tutmamak ve kimsenin zilletine girmemek onun için önemli. İzzetli insan maddî ve manevî hür insandır. Tutsak eden de, edilen de özürlü.

Her türlü maddî ve manevî mihnetlerden uzak duran büyük şahsiyetlerin onun için sözleri etkili.

Küçücük bir hediyeyi bile almamak veya hediye ile mukabele etmek onun için önemli.

Bediüzzaman’ın alması için ısrar edilmiş on kuruşluk bir hediyeye otuz kuruş mukabil vermesi, ilmin izzetini ve sözünün değerini muhafaza içindir.

Zararını kardeşinin zararına tercih etmek ne büyük bir olgunluktur.

Beyefendi bir söz hakkı kullanacak, önce bir şekilde maddî ve manevî irtibatı olduğu insanların gözlerine şöyle bir bakıyor. Onların rahatsız olmayacağı bir cümle kuruyor. Hatta onları memnun eden cümleler kuruyor. Az sonra oturumdan dışarıya çıkılıyor, tam tersi cümleler. Ben onlar gibi düşünmüyorum, ama onları da kırmak istemedim. Oldu mu yani.

 Vakıa o ki, ister kişinin çocuğu olsun, ister işçisi olsun, ister aşiretinden üye olsun, ister asistanı, isterse bir şekilde onun cebine bakan (maaşlı) elemanı olsun, bu kişi ağasının, reisinin, babasının, patronunun, hocasının içinde bulunduğu toplulukta hür düşüncesini ortaya koyamıyorsa, üzerinde bir baskı hissediyorsa veya hakkın hatırını ağanın hatırına feda ediyorsa, bu kişi hür değildir. Hür olmayınca da sözü de muteber değildir.

Doğu’da halen devam eden, Batı’da da değişik şekillerde kısmen süren, ‘ağam bilir’ anlayışının, bugün o kadar çok değişik versiyonları var ki.

Bu anlayışın hayat bulduğu topraklarda ne yazık ki akıl hükmetmiyor.

“Yanlış da olsa, biz ağamın yanındayız. Yanlış da olsa, biz aşiret reisinin yanındayız. Yanlış da olsa, o benim ağabeyim. Yanlış da olsa, o benim babam” anlayışı halen varlığını devam ettiriyor. Böyle bir ortamda ne gelişebilir ki?

Geri kalmışlığın, cehaletin başka bir adı var mı?

Devletlerin de kişilerin de birbirine boyunduruğu var.

Medresede müderrisin, yönetimde padişahın, sürgünde komutanın, adalet tevziinde hâkimin taşıdığı sıfata, yetkiye, makama, hatta korkutma ve tehditlerine hiç ehemmiyet vermeyen Bediüzzaman’ı bu derece hür kılan neydi?

Şahsiyet göstermek, güç gösterisi gibi değildir. Şahsiyet göstermek, neye dayandığınla alâkalı bir durumdur ve onun mukavemeti sonsuzdur.

Özgür olmayanların sözünün tesiri ne olacaktır? İzin verilen kadar konuşanların ortama kattığı zenginlik ne olacaktır?

Kullanacağı söz hakkını, rey hakkını birilerine borçlu olanlar, önce kuklalıktan kurtulmak durumundadır. Yoksa, onların reylerinin bir ederi yoktur.

Ne zaman ki, ağanın cebindeki akıllar geri alınır. Hürriyet o zaman başlar.

Reylerin de o zaman anlamı olur. Önce kul olmak onun için önemlidir. Çünkü Allah’a kul olan başkalara olmaz.

Onun için insanlar hürdürler, ama önce abdullahtırlar. Başka bağlardan kurtulan abdullah değilse, yine hür değildirler.

Hür olmak, kul olmakla başlar.