Değerli bir akademisyen dostumuz bugün güzel bir tweet attı: “Eskiden insanlar sevilir, eşyalar ise kullanılırdı. Günümüzde eşyalar sevilir, insanlar kullanılır oldu!”
Çok doğru bir tesbit. Hatta, “kullanmak” tabirini kullanmadan “insanı kullanan”lar olduğu gibi doğrudan doğruya “insan kullanmayı” normal sayanlar da var ve çoğalıyor.
Yakınlarda kötü bir örnek yaşadık:
Millî Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz geçen günlerde eğitim camiası ve öğretmen ihtiyacı hakkında basın mensuplarıyla sohbet etmişti.
Gazetelerde sohbetle ilgili hep aynı metin var. Metinde ise “kullanma” ile ilgili ciddî bir gariplik var.
Üstelik Millî Eğitim Bakanlığının resmî web sayfasında da 11 Temmuz 2016 tarihli haber olarak bu metin aynen var.
Haber metninin bize garip gelen kısmı aynen şöyle:
“Türkiye genelinde norm fazlası 40 bin öğretmenin bulunduğunu da hatırlatan Yılmaz, ‘Dolayısıyla 40 bin norm fazlası ve 15 bin öğretmeni dikkate alacağız. 40 bin öğretmen sistem içinde, ancak etkin şekilde kullanılmıyor. Şimdi etkin şekilde kullanılacak. 15 bin artı 40 bin, 55 bin. İhtiyaç ne kadardı? 64 bin. Demek ki iyi bir planlamayla üç aşağı beş yukarı bir şeyler yapabiliriz.’ ifadelerini kullandı.”
Önemli bir edep ve edebiyat kuralıdır: “Kullanma” fiili insana izafe edilemez. Edilirse hakaret olur. İnsan ancak “istihdam edilir” yani “hizmetinden istifade” edilir.
Oysa metne bakılırsa, Sayın Bakan, bu ifadeyi, hem de öğretmenleri için kullanmış!
Metnin son kelimesi de kullanmak ile bitiyor. Buradan da anlaşılıyor ki kullanmaya meraklı bir yazı!
Acaba metni yazanın bir hatası mı var? İnşallah öyledir. (Bakanlığın web sayfasında sohbetin kısaltılmış biçimde videosu da var, ama bu kısmı videoda bulamadık. Bu yüzden metnin konuşmayı aynen yansıtmadığını ve yanlış yazıldığını varsaymak istiyoruz.).
Öyle ise, Bakanın dilini, basını ve meb.gov.tr. sayfasını “keyfince kullanmaya” kalkan bu personel her kim ise derhal ortaya çıkmalı, özür dilemeli ve durumu düzeltmeli.
Yok eğer bu vahim hatayı Sayın Bakan yaptı ise o da usûlünce özür dilemeli.
Zira bu hata basit bir imlâ ya da ifade hatası değil.
Bu hata ancak hayvan toplulukları için kullanılacak olan sürü kelimesini insan grupları için kullanma hatasına dahi benzemiyor.
Bu hata insanı eşyalaştırıyor, kullandırıyor, kötüye kullandırıyor. İnsanı Allah’tan başkasına kul ediyor.
Hem de Millî Eğitim Bakanlığı’nca yapılıyor. Derhal düzeltilmeli.