Fizikte birleşik kaplar prensibi veya kanununa göre sıvı düzeyinde fark oluşmaz, su tüm kaplarda aynı seviyede kalır; yükselir ve alçalır.
Bu kaide, hukuk, adalet, kanun, hak, hürriyet, meşveret/demokrasiyle (meclis, parlamenter sistem, sorgulama, şeffaflıkla) ve ekonomide de geçerlidir. Ekonomi de bunlara paralel gider. Biri, öbürlerinin seviyesini gösterir.
Ekonomimizin 2002-2024 göstergeleri: 2002’de dış borç 130 milyar dolar, 2024’te, 486 milyar dolar. Benzin 2002’de 1.48 tl, 2024’te, 40.46 tl. 2002’de dolar, 1.59 tl, Euro 1.66 tl, 2024’te dolar 32 tl, Euro 34.53 tl. 2002’de gram altın 17.03 tl, 2024’te 2250 tl. 2002’de çeyrek altın 32 tl, 2024’te 2200 tl. Ekonomik büyüklük 2002’de 17. Sıra, 2024’te 22. Sıraya gerilemiş.
Demek ki, 2003-2024 yıllarında istibdat hükümran olmuştur. Meşrutiyet/demokrasi yoksa istibdat, yani, baskıcı, zorba, diktatörlük, keyfi tek adam yönetimi vardır. Meşveret, alternatif fikirlere yer verilmediğinden suistimal ve yanlışlar devam eder. Gelir dağılımı da adil olmaz; kin, garez ve düşmanlık duyguları depreşir. Şeffaflık, sorgulamanın olmadığı yönetimlerde zulüm olur; insaniyet mahvolur. Yoksulluk, fakirlik ve sefalet artar. Üretim ve hizmet kalitesi düşer. O zaman da ekonomi çöker!
Onun için Bediüzzaman, “Riyaset-i şahsiyenin kat’iyen aleyhindeyim.”1 demiş ve eklemiş: “Meşrûtiyet ile sû-i istimâlâtın ekser yolları münsed (setlenmiş, kapalı); istibdatta ise açıktır.”2 “Bir millet cehaletle hukukunu bilmezse, ehl-i hamiyeti dahi müstebit eder.”3
İstibdattan nasıl kurtulacağız, hak, hürriyet, meşrutiyete nasıl kavuşacağız?
“İstibdat, zulüm ve tahakkümdür. Meşrutiyet (demokrasi), adalet ve Şeriattır… İstibdat ne şekilde olursa olsun, meşrutiyet libası giysin ve ismini taksın, rast gelsem sille vuracağım.”4“Meşrutiyet adalet ve Şeriattır. Hâkimiyet-i millettir... Umum akvâmın (tüm milletlerin) sebeb-i saadetidir… Bütün eşvâk (şevkleri) ve hissiyât-ı âliyeyi (ulvi duyguları) uyandırır… İnsanı hayvanlıktan kurtarır… İslâmiyetin bahtını, Asya’nın tâliini açacaktır.”5 Meselenin özeti şu:
Ülkemiz, İslâm ve insanlık âleminin başındaki en büyük belâlardan birisi istibdattır. Bundan kurtulup insanca yaşayabilmemiz için hak, hürriyet, adalet ve meşveret için bizzat çalışmalıyız. Mealen, “medeni varlıklar olduğumuzdan kendimizin ve hemcinslerimiz diğer insanların haklarını aramaya mecbur ve mükellefiz.6
Dipnotlar:
1-Eski Said Dönemi Eserleri, Nutuk, s. 196.; 2-Münazarat, Enst./intr., s. 39.; 3-Münazarat, s. 74.; 4-Divan-ı Harb-i Örfî, s. 23., 40.; 5-Münâzârât, s. 23.; 6-Age., s. 137.