Çevrenizdekilere, “Kanaat nedir?” diye sorduğunuzda alacağınız cevap şudur:

“Yeterli bulmaktır!” 

Halbuki, tam tersidir. Yani, yeterli bulmamaktır! “Tamam, bir evim, bir arabam, bir tarlam, bir fabrikam var; artık yeter!” demek, himmetsizliğe, gayretsizliğe yöneltir. 

Kanaat, razı olmaktır. Kanaat, mevcut kazançla yetinmek değildir; çalışmanın sonunda elde edilene razı olmak ve çalışmaya devam etmektir. Yoksa, “Artık bu kadar kazandım, yeter, çalışmama gerek yok!” anlamında değildir. Bu anlayış, kanaat değil, himmetsizlik, gayretsizlik ve tembelliktir. 

Çalışmanın neticesine, kısmetine razı olunan kanaat:

- Bitmez tükenmez bir hazinedir. 1 

- Bir şükür şeklidir. 

Yani, “Elimden geldiği, gücümün yettiğince çalıştım, bunu kazandım, elhamdülillah, çok şükür!” demektir. Ve, çalışmaya devam etmektir. 

Bu tür kanaat anlayışı, çalışma şevkini uyandırır. 

Ancak, âhiret işlerinde kanaatsizlik makbûl olabilir. Yaradılışta olan fıtrî güzelliğe, azamete ve ulviyete kanaat etmemek, ihtilâli doğurur. Yani, ister kendi bedenine, ister dış âleme ait güzellik ve azamete razı olmamak… 

Dolayısıyla bir kısım teşebbüs ve değişiklikleri gündeme getirmek demektir. 

Fıtrî, yânî tabiî, yeni tabirle “doğal” hâli bozmak ihtilâldir. Zararlarını tayin etmek de mümkün değildir. 

Yaratılışa kanaatsizlik, çeşitli ameliyatları, bu da belli bir meblâğı, bunun temini de çeşitli hileli ve dolambaçlı yolları, bunlar da kimbilir nasıl birkısım suçlara meydan verir.

Dipnot:

1- Süyûti, el-Fethü’l-Kebîr, 2:309.