Bu değerlendirmede, Kur’ân’ın yazılması, toplanması, çoğaltılması, noktalanması ve harekelenmesi meselesini özetlemeye çalışacağız.
1- Kur’ân’ın Allah Rasûlü (asm) zamanında yazılması: Vahiy kâtipleri, Allah Rasûlünün (asm) emriyle Kur’ân’ı parça parça olarak işlenmiş ince deriler, kürek kemikleri, ağaç kabukları ve düzgün taş gibi maddelerin üzerine yazıyorlardı.
Vahiy Kâtipleri, Sahabe-i Kiram, ezberledikleri âyetleri Allah Rasûlünün (asm) gösterdiği sûrelerin altına yazıyorlardı.
2- Kur’an’ın, Hz. Ebu Bekir (ra) döneminde yazılması: Hz. Ömer’in (ra) ısrarı, uygun bulmasıyla, Hz. Ebu Bekir’in (ra) emriyle Zeyd b. Sabit (ra) başkanlığındaki bir heyet; Kur’an âyetlerini biraraya toplamıştır. Vahiy katiplerinin yazdıkları dikkate alınarak bir araya getirilen âyetler, ilk defa bir mushafta toplamıştır.
3- Kur’ân’ın Hz. Osman (ra) döneminde yazılması: İlk Mushaf Kur’ân’ın okunuşundaki tartışmalara son vermek gayesiyle, farklı kıraatleri yansıtacak şekilde Hz. Ebu Bekir’in topladığı ve Hz. Ömer’in kızı Hafsa’nın koruduğu nüshaya bağlı kalınarak yazıldı. Bununla ilgili olarak Hz. Osman, Zeyd b. Sâbit (ra), Abdullah b. ez-Zübeyr (ra), Sad b. el-Âs (ra) ve Abdurrahman b. el-Haris b. Hişam’ı (ra) görevlendirdi. Bu Mushaf üzerinde noktalama işaretleri ve harekeleri bulunmamaktaydı. Hz. Osman (ra) yazılan Kur’ân’ın bir nüshasını saklamış diğer nüshaları ise çeşitli İslâm şehirlerine göndermiştir.
4- Kur’ân’ın harekelenmesi ve noktalanması üç merhalede tamamlanmıştır:
Birincisi: Hz. Muaviye b. Ebu Süfyan Ebu’l-Esved’i görevlendirmiş, O da Kur’ân okurken meydana gelebilecek okuma hatalarını ortadan kaldırmak amacıyla nokta şeklinde hareke işaretleri koymuştur.
İkincisi: Abdülmelik b. Mervan döneminde Kur’ân’daki bazı harfleri birbirinden ayırmak için noktalar konulmuştur. Mervan bu işte el-Haccac b. Yusuf’u görevlendirmiş; o da bu işi Nasr b. Âsım ve Hayy b. Yasmur’a havale etmiştir.
Üçüncüsü: Bu dönemde i’rab alâmetleri olan Fetha, Damme, Kesre ve Sükûn konulmuştur. Bu harekelendirmede Halil b. Ahmed el-Ferahîdî’nin yolu izlenmiştir.