Yaşadıkları süre ve meslek hayatı içerisinde hep rakip konumunda olmuşlardır.

“Mustafa Kemal Paşa ile Enver Paşa arasındaki ilişkilerin başından beri biraz soğuk gittiğini söyleyebiliriz. Şevket Süreyya Aydemir, Enver Paşa- Mustafa Kemal Paşa ilişkilerini, yer yer rekabet gerilimi halinde vermesine rağmen, bazen açık, bazen satır aralarında Mustafa Kemal’in de ‘Enver’e karşı zaafı’nın olduğunu yazar.” 6

Nasıl ki Said Nursî’nin “Mustafa Kemal’e zıt bir yapısı” 7 söz konusu ise, aynı zıt yapı Enver’le M. Kemal arasında da söz konusudur.

“Enver Paşa son derece dindar bir adam. Sabah namazını hiçbir zaman vaktinden sonraya bırakmamış bir adam. Diğer yandan Enver Paşa, Osmanlı Hanedanına son derece bağlı bir adam. Hilafete son derece bağlı bir adam. Enver Paşa ile ilgili çok söz söylemeye gerek yok… Mustafa Kemal’e bakıyorsun; bunun tam zıttı. 8  

Enver Paşa ile M. Kemal’in rekabeti sonuna kadar devam etmiştir. Bu rekabetin galibi M. Kemal’dir.

“ Milliyetçiler arasındaki ittihatçı gruplar ve ordu içinde ciddi bir desteğe sahip olmaya devam eden Enver Paşa, 1921 Eylül’ünde Sakarya’da kazanılan zaferden sonra Mustafa Kemal’in kendisini kesin bir şekilde Milli Mücadele’nin lideri olarak kabul ettirmesine kadar onun bir rakibiydi.” 9  

BEDİÜZZAMAN ENVER PAŞA’YI HER PLATFORMDA SAVUNMUŞTUR

M. Kemal karşıtı iki şahsiyet Bediüzzaman ve Enver Paşa; ölünceye kadar dost kalmışlardır.

Bediüzzaman zaman zaman Enver’i savunmuş ve ona gelen hücumlara karşı durmuştur.

“Dediler: ‘İttihada şedit bir muarızdın. Neden şimdi sükut ediyorsun?’

“Dedim: ‘Düşmanların onlara şiddet-i hücumundan. Düşmanın hedef-i hücumu onların hasenesi olan azim ve sebattır ve İslamiyet düşmanına vasıta-i temsim olmaktan feragattır.

“Bence yol ikidir: Mizanın iki kefesi gibi. Birinin hiffeti, ötekinin sıkletine geçer. Ben tokadımı Antranik ile beraber Enver’e, Venizelos ile beraber Said Halim’e vurmam. Nazarımda vuran da sefildir.” 10  

Diyen Said Nursî’nin, Enver Paşa ile dostluğu uzun yıllar öncesine, Meşrutiyet dönemine kadar dayanır ve bu dostluk Enver Paşa’nın şehadetine kadar devam eder.

Bediüzzaman kendisine sorulan bir suale şu cevabı verecektir:

“Vehim: Sen Selanik’te İttihat ve Terakki ile ittifak etmiştin, neden ayrıldın?

“İrşad: Ben ayrılmadım, onların bazıları ayrıldılar. Niyazi Bey, Enver Bey gibi adamlarla şimdi de müttefikim; lakin bazıları bizden ayrıldılar, bataklık yola saptılar.’’ 11

Said Nursî’nin bu ifadelerinden anlaşılıyor ki; Said Nursî nasıl ki Enver Paşa ile sıkı bir dostluğa sahipse, Resneli Niyazi ile de dostlukları söz konusudur.

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA DOĞU CEPHESİNDE, ENVER PAŞA VE BEDİÜZZAMAN 

Bediüzzaman, Birinci Cihan harbinde doğu cephesinde, Enver Paşa komutası altında gönüllü milis kumandanı olarak Ruslar ve Ermeni çetelere karşı kahramanca savaşır ve  Ruslar’a esir düşer.

“Harb-i Umumide gönüllü alay kumandanı olarak iki sene çalıştım, çarpıştım. Ordu kumandanı ve Enver Paşa takdiratı altında, kıymettar talebelerimi, dostlarımı feda ettim. Yaralanıp esir düştüm.” 12  

Enver Paşa’nın, Bediüzzaman’ı gönüllü alay kumandanı olarak atamasına dair bilgiler şöyledir:

“Said Nursî’den bir milis kuvveti kurması istendi. Kısmen kendi talebelerinden meydana gelen ve kendi kurduğu milis kuvvetiyle Ruslara karşı savaşan Said Nursî, fiilen bir komutan konumundaydı. …Said Nursî’den bu yönde talepte bulunan kişi Enver Paşa idi. Said Nursî, sonraki yıllarda, telif ettiği eserlerinde kendisinin fevkalade hizmetlerini Paşa’nın çok takdir ettiğinden bahseder. Onu bu göreve bizzat Enver Paşa’nın atadığını kabul edersek, Enver Paşa 13 Aralık 1914 ile 9 Ocak 1915 tarihleri arasında Kafkas Cephesi’ni ziyareti esnasında bu atamayı yapmış olmalıdır.” 13  

O günleri yaşayan bir görgü tanığının ifadeleri ise şu şekildedir:

“Milis alayı kumandanı Bediüzzaman Hazretlerini ilk olarak Ağustos 1331’de (1915) Süphan Dağı’nda gördüm. Beyaz bir atın üzerinde idi. Oradan oraya at koşturup askerlerin maneviyatını yükseltiyordu. O zaman kendisi Milis Teşkilatı kumandanı idi. Başında sarık, omzunda apoletleri vardı. Devamlı at üzerinde gönüllülerin arasında dolaşıyor, onlara cesaret veriyordu. Bediüzzaman’a  Milis Alayı kurmasını, Enver Paşa teklif etmişti. Daha önceden de Bediüzzaman’la Enver Paşa’nın dostlukları vardı.” 14  

ENVER PAŞA İLE BEDİÜZZAMAN’IN MEKTUPLAŞMALARI

Hem Meşrutiyet Dönemi, hem de I. Cihan Harbi döneminde birliktelikleri olan Bediüzzaman ve Enver Paşa’nın dostlukları ve arkadaşlıkları Kurtuluş Savaşı yıllarında ve sonrasında da devam etmiştir. Hatta Enver Paşa, Turan topraklarında Anadolu hasreti çekerken Bediüzzaman’a mektuplar yazmış ve Bediüzzaman’da bu mektuplara cevap vermiştir.

“Bahsetmemiz gereken, bir başka önemli mesele, Said Nursî ile Enver Paşa arasında gerçekleşen mektuplaşmadır. …Muhtemelen 1921 yılında bir gün, talebesi Molla Süleyman ile birlikte Üsküdar’a geçmek üzere bir sandala bindiler. Sahile birkaç yüz metre uzaklıkta bulunan Kız Kulesi’nde mola verdiler. Orada oturdular ve etrafı seyretmeye başladılar. Said Nursî, derin düşüncelere daldı. Birden elindeki çantasını açtı ve içinden bir mektup çıkardı. Mektup Türkistan’da bulunan Enver Paşa’dan gelmişti. Ve Enver Paşa, Mustafa Kemal’in başkan olarak seçilmemesi gerektiği hususunda ısrar ediyordu.’’ 15  Aynı konuda hatıra sahibi Süleyman Ayaz’ı dinleyelim:

“ Bediüzzaman’ın mühim şahsiyetini bilen ve takdir eden Enver Paşa, mektupta Reisicumhur seçiminin önemine işaret ederek, Mustafa Kemal’in seçilmemesi gerektiğini söylüyor, reisicumhurun seyyidlerden veya Al-i Osman’dan seçilmesi için ısrarla tavsiyelerde bulunuyor. Bu hususta gayret göstermesini rica ediyor.

“Bediüzzaman çantasından bir kâğıt çıkarıyor ve ‘Ey kahraman-ı hürriyet!’ diye hitabesiyle başlayan bir mektup yazarak Türkistan’daki Enver Paşa’ya postalıyor.” 16

SON SÖZ: BEDİÜZZAMAN’IN BİLDİĞİNİ ENVER PAŞA’DA BİLİYOR MUYDU?

Meşhur 31 Mart hadisesi ile ilgili Bediüzzaman’ın enteresan bir  ‘siyah nokta’sı var. “31 Mart Hadisesi Hakkında Bir Cevap” başlığını taşıyan yazısını Bediüzzaman  ‘İşte cay-ı ibret bir nokta-i siyah’ cümlesiyle bitirir. Der ki:

“İşte bu nokta yüzünden himmet oturmuş, ayağa kalkamamıştır. Şüphesiz art niyetlerin, gürültüsü, hürriyet musikisinin sadasını bozmuştur. Meşrutiyet, sadece ismiyle az bir kısım insanlara inhisar ettirilmesi yüzünden, şerefinin asıl koruyucuları ondan ayrılarak  çekilmişlerdir.” Bu siyah nokta ahir zamanın dehşetli fitnesinden haber veren hadis-i şeriflerin ışığında Bediüzzaman için sanıyorum beyaz noktaya dönüşmekte ve bu hususta Bediüzzaman zımnî olarak ip uçları vermektedir.

Siyah nokta, “Hareket Ordusuna karşı hareket etmeyen Abdülhamid ve Ayastefanos’a kadar gitmeyen Bediüzzaman’ın tutumunda saklıdır.” 17  

Osmanlı’nın çalkantılar içerisinde can ve kan kaybettiği dönem ahirzamandır. Bediüzzaman’ın eserlerinde de bu zamanla ilgili birçok hadis-i şerif mevcuttur.

“Hareket Ordusu’nun içerisinde hadis-i şeriflerin haber verdiği ahirzamanın dehşetli şahıslarını” fark eden Bediüzzaman, ‘Onlarla siyaset yoluyla mübareze edilemez’ (hadis) gerçeği doğrultusunda hareket etmiştir.” 18  

Bediüzzaman’la Enver Paşa, samimi dost olduklarına göre ve Enver Paşa’nın da hayat seyrine ve mücadelesine dikkat ettiğimizde, Enver Paşa’nın tutumunda da bu siyah noktanın beyaza dönüştüğünü söyleyebiliriz.

Dolayısıyla evet, Bediüzzaman’ın bildiğini Enver Paşanın da bilmemesi mümkün değildir.

Dipnotlar:

6. Nevzat Köseoğlu. Şehit Enver Paşa.. s.370. Ötüken Neşr. Aralık. 2008. İst

7. A.g.e.S. 371.

8. Şehit Enver Paşa Hain miydi? Nevzat Köseoğlu ile Enver Paşa üzerine. Ömer Faruk Sanal- İlhami Atmaca Resmi Web Sitesi. Ekleme tarihi. 20120219151451

9. Bediüzzaman Said Nursî Entelektüel Biyoğrafisi. Mary weld. Editör: İbrahim M. Abu-rabi. Etkileşim yay. Eylül-ist.20011.  S. 237

10. Bediüzzaman Said Nursî. Sünuhat. Yeni Asya Neşriyat. S.67.68

11. Bediüzzaman Said Nursî. Beyanat ve tenvirler. Yeni  Aya Neşriyat.s.107

12. Bediüzzaman Said Nursî. Mektubat Yeni Asya Neşriyat. s.76

13. Bediüzzaman Said Nursî Entelektüel Biyoğrafisi. Mary weld. Editör: İbrahim M. Abu-Rabi. Etkileşim Yay. Eylül-ist.20011. S.178

14. A.g.e. s187

15. A.g.e. S.236

16. Enver Paşa. www. Risale-inur.com. risaleinur.org

17. Atilla Yılmaz. Tarihî açıdan Bediüzzaman Said Nursî’nin Divan-ı Harb-i Örfi Savunması. Yeni Asya Neşriyat. Mayıs.20013. İst. s.154

18. A.g.e.s.174