Selamünaleyküm kıymetli Keçeli okuru. Bu satırları sana karantina günlerinden birinde yazıyorum. Okulların mecburi tatil edilişi ile evime döndüğüm ilk günlerde, “Benim için çok iyi oldu, okumak isteyip okuyamadığım kitapları okuyacağım” düşüncesi vardı zihnimde. Ancak süreç gösterdi ki, bu iş öyle kolay değilmiş. Büyük bir heyecanla sipariş ettiğim kitapların içinden en az sayfalı olanla başlamam bunun bir göstergesidir sanırım.

İlk sayfalarında olay örgüsünü anlamlandıramadığım, “Ne okuyorum ben ya?” dediğim, bu kitabı Keçeli’de tanıtmayacağım galiba, diye düşündüğüm kitaptı, en az sayfalı olan kitap. Tâ ki kitabı bitirdikten sonra üzerinde biraz tefekkür edene dek. Franz Kafka’nın kaleme almış olduğu “Dönüşüm” kitabından bahsediyorum.

“Karıncayı bile incitmem deme!

Kitabı okuduktan sonra, 7-8 yıl önce, o zamanlar 6-7 yaşlarında olan kuzenimin köyde ineklere bakarken söylediği şu sözler geldi aklıma: Keşke ben de inek olsaydım. Ne güzel onlar sadece yemek yiyip bunu süt yapıyorlar, hayatları çok kolay! Hayatında ona biçilen roller, 6-7 yaşlarındaki bir çocuğa bunu söyletebiliyor demek ki. Gregor Samsa da böyle düşünerek uyudu belki de o gece ve sabah bir böcek olarak uyandı. Bir sabah gözlerini açtığında kendini bir böceğe dönüşmüş olarak bulduğunu hayâl et Keçeli. Sana nasıl davranması gerektiğini bilmeyen aile fertleri ve insan iradesinin ve özgürlüğünün günden güne yok oluşu…

Yazarın başka bir hayvanı değil de, böceği tercih etmiş olması da ilginçtir. Çünkü genelde böcek; gereksiz, faydasız, işlevsiz bir hayvan olarak bilinir maalesef. Fuzulî’ye isnad edilen şu söz aslında durumu özetler:

“Karıncayı bile incitmem deme!

Bile’den incinir karınca;

Söz söylemek irfan ister

Anlamak insan…”

AYRINTILARA DİKKAT

Kitabın konusunu hangi cümleler ile toparlarım diye düşünürken, Ahmet Cemal’in kitaba yazmış olduğu sonsözdeki ifadeler geldi gözümün önüne. Onları seninle paylaşmak istiyorum: “Birey olmasını başaranlara düşman kesilen son toplumlar ve bu toplumların en güçlü temeli olan; çocuklarının hep iyiliğini, gerçekte ise sürekli köleliğini isteyen son aile yapıları yeryüzünde silinene değin, Kafka’nın Dönüşüm’ü geçerliliğini ve güncelliğini koruyacaktır.”

Özetleyecek olursak, Dönüşüm kitabı; toplum içindeki zıt fikirli insanların kabullenilmeyişlerini, böceğe dönüşen ve hiçbir kıymet verilmeyen bir insan metaforu üzerinden anlatmaktadır. Aşırılıklar çağı olan son iki yüzyılda oluşturulmuş aile modeli içindeki görevler, ilişkiler en ince detayı ile anlatılmış, tasvir edilmiş Franz Kafka tarafından.

Kitabın sonu ile ilgili beklenmedik sürprizler yaşayabilirsin Keçeli. Genelde bir kitabın can alıcı kısmı sonu olur ve biz hep buna alıştık. Ancak Dönüşüm’de sonuçtan çok, olay örgüsündeki ayrıntılara yöneltmelisin alıcılarını. Ancak o zaman “Gregor Samsa’nın yaşadığı toplum içerisinde çeşitli köleliklerle vazifelendirilmiş bir kişi” olduğunu ve “başkaldırısının bilinçaltından başladığını” anlayabilirsin.

Bizi insan olarak yaratan ve bize “eşref-i mahlûkat” sıfatını veren Allah’a hamd ediyor; tefekkürümüzü artıracak altını çizdiğim cümleler ile baş başa bırakıyorum seni Keçeli. Allah’a ısmarladım…

“Kafka, aynı konuşmaların bir başka yerinde ise görüşlerini daha ayrıntılı dile getirir: Herkes, beraberinde taşıdığı bir parmaklığın ardında yaşıyor. Şimdi hayvanlarla ilgili bunca şey yazılmasının sebebi de bu. Hür ve tabiîl bir hayata duyulan özlemin ifadesi. Oysa insanlar için tabiî hayat, insanca yaşamadır.” (Önsözden)

Not: Genç Yorum dergisi Haziran sayısından alınmıştır.