Bu tartışmalar sırasında benim tanık olmadığım ve çok dikkate alınmadığını zannettiğim bir nokta, bütün o badirelerden tek başına bir insanın sağ kurtulmuş olabilmesinin arkasındaki gerçekti. Bu, Bediüzzaman’ın hayatı ile ilgi “Anadolu Kavşağı” isimli kitabı yazan Fred Reed’in fark ettiği çarpıcı gerçekti. Yine Osman Yüksel Serdengeçti’nin “İman tekniğe meydan okudu” ifadesi ile karşılığını bulan bir hâl, bugünün madde perdesi ile gölgelenmiş nazarından kaçıyor.
Hür Adam ismine rağmen filmin kahramanı Üstad Bediüzzaman’ın hayatının esaret ve sürgünlerinin işlenmiş olması ile ilgili çelişki de yine çok mevzu edilmedi. Oysa maddî algının hiçbir şekilde “hürriyet” diye ifade edemeyeceği bir hayat serüveni ortaya konmuştu. O halde hürriyet kavramının farklı bir tanımı ve değişik bir şeklinden bahsediliyor olmalıydı. Aslında Üstadın hayatında hürriyet en temel noktada, madde algısında ortaya çıkıyordu. Maddenin esâreti altında olanların dünyasında hürriyet arayışı zenginlik, makam ve maddî güç içerisinde olacaktır. Maddenin esaretinden kurtulmuş olanlarda ise, hiçbir makam ve maddî güç ve hatta ölüm korkusu ferdin hürriyet duygusunda bir kırılmaya yol açamaz. Bu da dayanağı en sağlam hürriyet duygusu olmalıdır. Filmde pek çok sahnede canlandırılan bu hâl, Üstadın hayatındaki hürriyet tanımının temelini teşkil ediyor olmalıdır. Bu temel, aslında iman duygusudur. “Hakiki imanı elde eden adam, kâinata meydan okur” ifadesinde karşılığını bulan derin ve güçlü hürriyet duygusu, ferdî boyutta yaşanan güçlü bir duygu olan iman duygusunun en güçlü sosyal yansıması olmalıdır.
Tartışmalar daha çok Bediüzzaman’ın dünyevî makam sahipleri ile ilişkileri ve bunların tarihî belgeleri etrafında döndü. Aslında maddenin esareti altındaki nazarların yine gözden kaçırdığı önemli bir nokta, mânevî makamların her zaman dünyevî makamların üstünde olduğu ve o makamın izzetinin muhafazasının gereği idi. Kafkas orduları başkomutanı karşısında, Divan-ı Harp’te ve Mustafa Kemal’in karşısındaki tavırların arka planındaki gerçek bu olmalıydı. Böyle bir mânevî makam sahibinin sahip olduğu iman ile dayandığı kuvvetin farkında olması, pervâsızlığının ve korkusuzluğunun kaynağıdır. Bu aslında maddenin ve tabiatın esareti altında olanların âlemine farklı bir bakış açısı sunmakta, gerçek hürriyet duygusuna ve hürriyetin aslî kaynağına işaret etmektedir. Belki de Bediüzzaman ile ilgili üzerinde durulması gereken en önemli nokta da budur. Yani, hayatın, varlıkların ve hayatımızda yer alan bütün kavramların Âlemlerin Rabbi ve Kâinatın Sanatkârı ile bağlantılı olarak yeniden tanımlanması, bütün duygu, düşünce ve davranışların bu algı ile yeniden düzenlenmesidir.
Bu aile hayatından hukuk düzenine kadar sosyal hayatın tamamını etkileyecek ve yeni bir hayat tarzı ve asla dönmüş bir kültür ve medeniyetin temellerini oluşturacaktır. Bu aslında fikirde, irfanda ve vicdanda hürriyetin yaşanması ve sağlam bir zemine oturtulması ile dünyevî konumlardan bağımsız hâle gelmesidir.
Evet Bediüzzaman, hayatı sürgünler, esaretler ile geçmiş ancak fikri, irfanı ve vicdanı hür bir vazifedardır. Asra bütün bu güzellikleri taşımakla vazifeli bir peygamber vârisidir. Gücünün kaynağı ise Kâinat Sultanı ve Kur’ân’dır.