Sosyal hayatı etkileyen ve insanın diğer insanlarla ve toplumla ilişkilerini etkileyen birçok faktörleri geçen yazımızda belirtmiştik.
Bunlarda en önemlilerinden iletişim, dini hayat, sosyal bütünleşme ve kültürel ve sosyal hareketlilik üzerinde biraz durmak istiyorum. Bu konuları zamanımız da ışık tutan Risale-i Nur eserlerinde faydalanarak irdelemek istiyorum.
İletişim; iletişimin en yaygın ve etkili yollarından biri haliyle konuşmaktır. İletişim kurulacak kişi(ler) ile konuşma esnasında dört hususa dikkat edilmesi gerektiğini Üstad Said Nursî şöyle ihtar ediyor; “Kim söylemiş, kime söylemiş, ne için söylemiş, hangi makamda söylemiş?” bunlara dikkat edilmezse, iletişimde kopukluk olabileceği, yanlış anlamalara sebebiyet verileceği anlatılmak isteniyor.
Aynı zamanda iletişim esnasında; “her söylenilen doğru olmalı, fakat her doğruyu söylemek doğru değil(dir). Bazen zarar verir, sükût etmek. Yoksa yalana hiç fetva yok(tur). Her söylenilen hak olmalı, fakat her hakkı söylemeye kişinin hakkı yok(tur). Çünkü hâlis (ihlâslı) olmazsa, su-i tesir (kötü etki) eder.” 1
Toplumu oluşturan ve kişileri etkileyen faktörlerden biri de sosyal bütünleşmeyi sağlayan cemaatlerdir. Cemaat; Bir imama uyup namaz kılan kişiler, insan kalabalığı, topluluk veya bir dinden veya bir soydan olanların topluluğu, bir mezhebe veya bir dinî gruba bağlı bir heyet oluşturan insanlar; aralarındaki ilişkileri din, örf ve geleneklere göre düzenleyen insan topluluğudur. Cemaat aynı zamanda şahs-ı manevî, ortak akıl, kolektif şuur ve katılımcılık anlamlarına da gelir.
Cemaatleri teşkil eden kişiler genellikle aynı fikre sahip, aynı duygu içinde olan, aynı hedefi amaçlayan, aynı görüş ve idealleri paylaşırlar. İnsanlar mensup oldukları cemaat ve çalıştıkları kuruluşlarda aidiyet dolayısıyla o topluluğun kültürüyle donanırlar, gelişirler.
Cemaatleşme zamanımızda çok önemlidir. Üstad Said Nursî de, “Zaman, cemaat zamanıdır, cemaatte olan kuvvet, fertte yoktur” 2 diyerek bu önemi belirtmiştir.
Cemaatler dinin ve toplumun sosyal yapısında olması gereken bir kurumdur. Olmazsa olmaz hakikatlerindendir. Yani kişilerin, toplumun gelişmesi için gerekli bir olgu, bir kurumdur.
Kültürel farklılıklar, örf, adet, anane ve moda da toplumun değişmesini, gelişmesini etkileyen faktörlerdendir.
Hac, kültürel farklılıkları olan birçok Müslüman topluluğun hep bir arada ibadet yaptığı ve birbirlerini sosyolojik olarak etkilediği bir ibadettir. Üstad Said Nursî bu konuda; meal olarak şunları kaydetmiş. Haccın hikmetlerinden olan, özellikle Müslümanlar arasında karşılıklı tanışmaya, farklı düşüncelerin teatisi ile ortak fikirde toplanmalarına, yardımlaşmaya, birlikte çalışıp, birlikte hareket etmeye sebep olur. Bunların gerçekleşmesi ile İslâmiyet ortak yüksek siyaseti ve geniş toplumlar arası faydalar oluşur. İhmal edilirse, o zaman (zamanımızda Filistin, Doğu Türkistan, Suriye, Irak, Yemen’de olduğu gibi) İslâm devletleri arasında anlaşmazlıklara ve yer yer çarpışmalara netice verir.
Dipnotlar:
1- Bediüzzaman Said Nursî, Hutbe-i Şamiye, s. 252. 2- Bediüzzaman Said Nursî, İşaratül İ’caz, s.162.