Haziran 2018’de yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’nin (CHS) ilk günlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan “Bakanlar artık eskisi gibi olmayacak Artık partili olmayan bakanlarımızla bir kabine oluşturuyoruz. En azından bakan olaylara bakarken daha objektif bakma imkânı yakalayacak” demişti.
Ama CHS ile hiç de öyle olmadı.
Tıpkı Meclis’in daha da güçleneceği şeklindeki ifadeler gibi bu da söylendiği gibi olmadı. Referandum sürecini hatırlayanlar bilir yeni sistem ile birlikte Meclis hiç olmadığı kadar güçlenecekti. Ama geldiğimiz noktada, Cumhurbaşkanı’nın çıkardığı kanunlar ve kararnameler Meclis’in çıkardığı kanunları geçti. Gensoru, güvenoyu, bütçeyi veto gibi unsurlarla yaptığı denetim yetkisi elinden alınan Meclis, son birkaç senedir aslî vasfını kaybetti.
Mahallî seçimlere iki hafta kala, “partili olmayacağı” söylenen bakanların tamamı meydanlarda. Vatandaşa vaatlerde bulunuyor. “Bizim adayımızı seçerseniz hizmet gelir, pozitif ayrımcılık yapılır” türü açıklamalar yapılıyor.
Demokrasilerde Meclis; istişare, müzakere ve meşveret için önemlidir. Ama 2018 yılından bu yana Meclis’in hem bu özelliği hem de gücü azaldı. Çünkü sistem tek kişinin merkezde olduğu istişareye kapalı bir idare tarzı ortaya çıkardı.
Yeni sistemde denetim mekanizması kaldırıldı. Bakanlar dışarıdan atandığı için Meclis’te vekillerin sözlü soru sormalarının önü tıkandı. Bütçe ve genel görüşmeler dışında sadece yazılı soru sorabiliyorlar. Bakanların soruları 15 gün içinde cevaplandırılması gerekirken, maalesef o da olmuyor. Yani, atanmış bakanlar, seçilmiş milletvekillerinin “denetimi”ni engellemiş oluyor. Yeni sistemde “yürütmenin başı” olan cumhurbaşkanına direkt soru dahi sorulamıyor. Vekiller ancak yardımcısına soru sorabiliyor; o da yazılı olmak şartıyla.
***
HER DÖRT SORUDAN ÜÇÜ CEVAPSIZ
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, bir soru önergesi üzerine, 28. Dönem 1. Yasama Yılı’nda Meclis Başkanlığına iletilen yazılı soru önergelerinin cevaplanma oranlarını paylaştı. Meclis Başkanlığına 4 bin 873 yazılı soru önergesi gönderildiği, bin 236’sının cevaplanmadığı ifade edildi. Bin 533 soru önergesinin süresi içinde, 2 bin 103 soru önergesinin ise süresi geçtikten sonra cevaplanmış. Yani, her dört sorudan üçü cevapsız kalmış.
28. Dönem 1. Yasama Yılı’nda Bakanlara yöneltilen soruların cevaplanma oranlarına gelinc;, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bütün soruları cevaplarken, Adalet Bakanlığı soruların ancak yüzde 32.71’ni cevaplamış.
2021 yılında Konya Milletvekili Abdulkadir Karaduman, bütün bakanlara aynı soruyu yönelterek, soru önergelerine zamanında cevap vermeyen bakanlara bunun nedeni sormuştu. 17 bakandan 11’i yine zamanında cevap vermezken, gelen cevaplar yeni sistemin adeta aynası olmuştu. Gelen 6 cevap için ise kimi bakan internet linki verdi, kimisi de Meclis sitesini adres gösterdi. Bu durum aynen devam ediyor.
Peki, bu durumda Meclis’in denetim yetkisi ne olacak?
Bakanlar meydanlarda seçim vaadinde bulunacağına Cumhurbaşkanı’nın dediği gibi objektif olsalar, görevlerini yapmış olmazlar mı?
***
KABUL EDENLER… ETMEYENLER…
Muhalefet partileri tarafından verilen Meclis araştırma önergelerinin haklı ya da haksız olduğuna bakılmaksızın reddedilmesi de bu dönemin getirdiği durumlardan birisi.
Mesela Meclis tatile girdiği gibi “yüksek enflasyonunun vatandaşlar üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılması için alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla” bir araştırma önergesi verildi. Bu da reddedildi.
Hükûmet sıkıntıların farkında olduğunu söylüyor ama çare bulamıyor. Bu meseleler Meclis’te konuşulsa, çareler aransa vatandaşın geçim sıkıntısı giderilmesi için farklı görüşler ortaya konulsa iyi olmaz mı? Neticede, muhalefetin verdiği önergelerin hepsi mi yanlış?