Halk Hareketliliği
Fas’ın başşehri Rabat sokakları 16 Temmuz 2018 Pazartesi günü çeşitli toplum kesimlerinin protesto gösterilerine sahne oldu. Ülkede Berberilerin yoğun olarak yaşadığı Rif bölgesi protestoların merkezindeydi. Rif’teki Berberilerin temsilcisi Rif Hareketi’nin başını çektiği gösterilerde “özgürlük, onur, sosyal adalet, Rif Hareketi’ne mensup tutukluların derhal serbest bırakılması” talep edildi.
2018 yılı Haziran ayında Kazablanka Mahkemesi’nde, Rif Hareketi lideri Nasser Zafzafi’nin de arasında bulunduğu 39 kişiye 20 yıla kadar hapis cezası verilmesi Rif Hareketi üyelerinin sokağa çıkmasına sebep oldu. Aslında bu Rif taraftarlarının ilk gösterileri değil. Hareket’in 2016 ve 2017 yıllarında da gösteriler düzenledikleri biliniyor. Özellikle Ekim 2016’da Al-Hoceima’da güvenlik güçlerinin, sokak satıcısı bir balıkçının sattığı balıklara el koymasına, balıkçının karşı çıkması ve satıcının çöp kamyonu ile ezilmesi üzerine olaylar patlak vermişti. Burada Arap Baharı/Uyanışı’nın Tunus’ta 2011 yılında sokak satıcısı Muhammed Buazzizi’ye polis müdahelesi üzerine başladığını hatırlamakta fayda var.
Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde 2011’de başlayan Arap Baharı’nın etkileri Fas’ta da görülmüştü. Arap Baharı sürecinde Kral VI. Muhammed’in bazı yetkilerini seçilmiş Parlamento’ya devretmesinin gündeme geldiğinden bu güne, son gösteriler için Fas’ın en kalabalık protestoları olduğu kaydediliyor. Rif Hareketi lideri Nasser Zafzafi’nin babası Ahmed Zafzafi gösterilere 30 bin kişinin katıldığını ifade etti. Fas’ın rejim ve siyasî durumu göz önüne alındığında 30 bin kişinin katılımı önem arz ediyor. Ayrıca Ahmed Zafzafi, Rif bölgesindeki Berberi’lere yönelik tutuklama ve baskıların tamamen siyasî olduğunu vurgulayarak, yapılan gösterilerin Rif Hareketi’nin ayrılıkçı olmadığını, aksine Fas’ı birleştirdiğini belirtmesi, rejime zeytin dalı uzattığını yorumlanıyor.
Toplumsal Unsurlar
Fas’daki son gösterilerde tutukluların aileleri, Berberi’lerin Rif Hareketi üyeleri, Berberi Amazigh grubu, sol muhalefet partileri, insan hakları kuruluşları, yasaklı İslâmcı Hareket Al-Adl Wal-İhsan’ın ağırlıkta olduğu görüldü.
Berberi Amazigh Grubu’nun kurucusu Ahmed Dgherni protestolarda “farklı siyasal eğilimleri birleştiren halk referandumu” talebinde bulunarak, hürriyeti destekleme çağrısında bulundu. Çünkü devletin Rif’teki sert güvenlik politikaları, protestoların giderek büyümesine çatışmalara ve tutuklamalara yol açtığı iddialar arasında.
İslâmcı Hareket Al-Adl Wal-İhsan lideri Ömer Amkasso yürüyüşün “aktivistlerin hemen serbest bırakılması ve Fas’ın geri kalmış bölgelerinin kalkınması için tedbirler alınması”nın zorunluluğuna dikkat çekiyor.
Diğer taraftan gösterilerde dile getirilen Kalkınma Planı’nda Rif bölgesine yer verilmediği iddiaları, Kral tarafından kabul edilmedi.
Madenciliğin önemli şehri Jerada’da 2018 yılı başındaki rejim karşıtı gösteriler ve Rif Hareketi’nin faaliyetleri, Fas yönetimini endişelendirdiği eskiden beri biliniyor.