Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Lahey Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM)’nin kendisi hakkında yaptığı savaş suçlaması gereğince, zirveye katıl(a)madı. Çünkü UCM’yi tanıyan ülkelerden olan Güney Afrika’nın, gelmesi durumunda Putin’i tutuklayarak UCM’ye sevk etmesi gerekiyordu. Dolayısıyla zirvede Rusya’yı Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov temsil etti.

Zirvenin en önemli gündem maddelerinden biri, BRICS’e yeni üyelerin alınmasıydı. Bu konuda zirve öncesi farklı görüşleri nedeniyle Çin ile Hindistan arasında gerginlik yaşanmıştı. Çin’in yeni üyelere istekli olması, Hindistan ve Brezilya’nın BRICS içinde nüfuz kaybetme riskine karşı ihtiyatlı davranmalarına yol açmıştı. 

Ancak zirvede, BRICS’in genişleme kararı alınarak Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) üyelikleri 2024’ten itibaren başlatılacak. Böylece BRICS’in üye sayısı 11’e yükseldi. Genişleme kararından anlaşıldığı üzere, özellikle Çin ile Hindistan arasındaki görüş ayrılığı giderilmiş durumda. Çin’in BRICS’in genişlemesindeki ısrarının altında, ABD liderliğindeki G-7’ye karşı bir blok oluşturmanın yattığı tahmin ediliyor.

BRICS kuruluşundan beri piyasa ekonomisini ve uluslararası ilişkilerdeki Kuzey-Güney ayrımında Güney’in küresel meselelerde daha fazla temsil edilmesini hedefliyor. BRICS hâl-i hazırda dünya nüfusunun %40’ını ve GSYİH’nın dörtte birinden fazlasını ihtiva ediyor. Elbette bu rakamların petrol üreticisi Suudi Arabistan, İran ve BAE’nin katılımıyla daha da artması bekleniyor.

Pekin’in ABD’yle ve Rusya’nın da Ukrayna’daki savaş nedeniyle Batılı aktörlerle ilişkilerinin kötüleşmesi, önümüzdeki yıllarda daha da genişlemesi beklenen BRICS’in Çin ve Rusya’nın etkisi altında Batı karşıtı bir pozisyon alabileceği tartışılıyor.

İran’ın BRICS’e kabulüne onay veren Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika’nın ABD’yle güçlü ilişkilerinin bundan sonra hangi yönde seyredeceği merak konusu. Zikredilen ülkelerin, Washington’la ilişkilerinde daha hassas olacakları ihtimal dahilindedir.

Çin’in aracılığıyla 10 Mart 2023’te Suudi Arabistan ve İran’ın anlaşmaya varmaları, ilişkilerde yumuşama meydana getirmişti. Aslında iki ülkenin 10 Mart’taki anlaşmalarının somut neticesi, 24 Ağustos’ta her ikisi için de BRICS üyeliği getirdi.

Diğer taraftan Suudi Arabistan ve BAE’nin BRICS üyeliklerinin, petrol üreten ülkelere güvenlik garantileri sağlayan ABD tarafından hoş karşılanmayacağı aşikâr.

Etiyopya merkezi hükümeti ise, ülke içinde Tigray Bölgesi’ndeki gruplarla 2 yıllık çatışmanın ardından, finans kuruluşlarıyla bağlantılarını güçlendirerek ülkelerini Afrika kıtasının en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri hâline getirdi. Bölgesel iç savaşta muhtemelen ABD ve AB’nin baskısı, Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’i destek için Çin, Rusya ve Körfez ülkelerine yöneltmişti. Bu politika değişikliği Etiyopya’ya BRICS’in kapısını açtı denilebilir.

BRICS üyeliği için 22 ülkenin daha resmî ve gayri resmî görüşme hâlinde oldukları biliniyor.

BRICS bünyesinde Kalkınma Bankası mevcut. Aynı zamanda Güney Afrika, Brezilya ve Çin para birimleri üzerinden krediler açıyor. BRICS üyeleri arasında ortak para biriminin tedavüle konulmasıyla finansal kırılganlıkların ve dolara bağımlılığın azaltılması hedefleniyor. Böylece doların hakimiyetinin sarsılacağı düşünülüyor.

BRICS, genişlemeye ve ortak ekonomik politikalara öncelik veriyor.