Laboratuar ve atölye çalışmaları yoluyla öğrenme, eğitim ve öğretimin en mühim hususiyetlerinden biri olan “Yaparak-Yaşayarak Öğrenme” sahasına girer. Bu ise yalnız zihnî veya yalnız bedenî yönden olmayıp, aynı zamanda hem zihnî, hem de bedenî olarak yapılan bir çalışma olduğu için, öğrenme de daha kolay ve daha tesirli olur. Aslında eğitim ve öğretimde bu türden olan çalışmalar, hem zevkli hem de daha kolay –az yorucu- olmaktadır. Şurası da unutulmamalıdır ki, özellikle temizlik, düzen, doğruluk, hoşgörü, sabır, yardımseverlik ve sair gibi bir çok ahlâkî değerlerin kazandırılması, laboratuvar ve atölye çalışmaları sırasında daha kolay olabilmektedir.
a) Talebe mevcudunun ayarlanması: Laboratuvar ve atölyeler için talebe mevcudu alet ve takımlara göre tesbit edilir. Çalışmalarla ilgili olarak hazırlanan plân, öğretim prensiplerinden olan “kolaydan zora, bilinenden bilinmeyene, yakından uzağa, mücerretten müşahhasa metoduna göre ayarlanması gerekir. Bundan başka, çalışmalar sırasında öğretmen, meslek alanındaki ustalığını gösterip, elinden geldiği kadar gayret edecektir. Bu da tesbit edilmiş olan çalışma esasları doğrultusunda, şahsî hoşgörüsüyle, güçlükleri yenmek ve gereken rehberlikte bulunmakla olabilir. Talebeyi tezgâh başında bırakıp, sağda solda boşuna zaman kaybetmeden, elinden geldiği kadar talebesiyle ilgilenmelidir.
Çalışmalar devamlı kontrol edilerek yapılan işlerin iyi tarafları örnek alarak diğer talebelere gösterilmelidir. Diğer taraftan da, fena çalışma alışkanlıklarını düzeltmeye çalışmalıdır. Çalışma sırasında talebelerin işine doğrudan doğruya yardım edilmeyecek, bunun yerine gereken rehberlikte bulunulacaktır. Bu sırada proje çalışmaları eleştirilirken, kabul edilmiş olan standartlara uyulup uyulmadığı ve nasıl geliştirilebileceği üzerinde durulmalıdır.
Çalışma sırasında hiçbir talebe asla başıboş bırakılmamalıdır. Dikkati çeken çalışmalar ve gayretler taktir edilmelidir. Yavaş öğrenen veya öğrenme zorluğu çeken talebelerle daha çok ilgilenmeli ve gereken tedbirler alınmalıdır. Çalışmaları hızlandırmak ve daha verimli netice alabilmek için taktir levhaları kullanılabilir. Ayrıca, iş kazalarına karşı da emniyet tedbirleri üzerinde büyük bir titizlikle durulmalıdır.
Bütün bunların yanı sıra, laboratuvar ve atölye çalışmalarının aşamalarını gösteren listeler hazırlanıp, öğrenciler tarafından kolayca görülebilecek yerlere asılması da faydalı olur.
b) Laboratuvar ve atölye intizamı: Aletler, takımlar, makineler ve tezgâhlar temiz, intizamlı ve her an için çalışmaya hazır bulundurulmalıdır. İstenilen bir aletin kolayca alınabilmesi için tertip ve intizamın ehemmiyeti büyüktür. Onun için tertip, intizam ve temizlik konusunda ayrıca bir program yapılması uygundur. Böyle bir organizenin de talebeler tarafından yapılması ve yürütülmesi, eğitim yönünden faydalıdır.
Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus da tasarruf tedbiridir. Bu konu ön plânda tutularak, alet ve malzeme israfına titizlikle engel olunacaktır. Onun için alet ve malzemenin yerinde kullanılması sağlanmalıdır.
Bir başka husus da ışık, havalandırma, ve ısıtma işlerinin sıhhatli olmasına ve disiplin kurallarına uyulmasına gayret göstermektir.
c) Laboratuvar ve atölye kayıtlarının tutulması:
Talebelere ait kayıt dosyası tutulmalı ve bu dosyalar çalışmalarla birlikte geliştirilmelidir. Alet, makine, araç ve gereçlerle ilgili demirbaş defterleri tutulmalıdır. Gerektiğinde de bu alet ve malzemeler talebelerin üzerine kaydedilerek, onlarda mesuliyet duygusunun geliştirilmesine çalışılmalı.
d) Deneyler: Yaparak ve yaşayarak öğrenmenin diğer bir şekli de, konularla ilgili deneylerdir. Onun içindir ki, ders faaliyetlerinde mümkün oldukça deneylere çokça yer verilmelidir. Bunda da dikkat edilmesi gereken husus, deney için en uygun zaman ve ortamın hazırlanması, kullanılacak alet ve malzemelerin hazır bulundurulmasıdır. Deneyi yapacak olan öğretmen, önce deneyin gaye ve faydalarını açıklayarak talebelerde alâka uyandırmaya, dolayısıyla deneyi sıkıcı olmaktan uzak tutarak zevkli duruma getirmeye çalışmalıdır. Ayrıca, deneyde hazır bulunan her talebenin, deneyi en ince teferruatına kadar takibini sağlamalıdır. İcabında, deneyi bütün talebelere ayrı ayrı yaptırmalı. Diğer ehemmiyetli bir husus, deney çalışmaları sırasında emniyet tedbirlerini ihmal etmemektir.
e) Üretmeye dönük çalışmalar: Atölye çalışmalarının en iyi ve en verimli sayılanları, şüphesiz üretmeye dönük olanlarıdır. Bu çeşit çalışmalar, hususiyle meslekle ilgili eğitim ve öğretimde, mesleği sevdirmekte teşvik edici bir husustur. Burada dikkat edilmesi gereken şey, yapılacak bütün işlerin, eğitim ve öğretime matuf, hem de meslekî mahareti kuvvetlendirecek vasıfta olmasıdır.
Gereken ehemmiyetin verilmesi halinde, laboratuvar ve atölye çalışmalarının talebe üzerindeki tesiri oldukça büyüktür. Bu türdeki eğitim ve öğretim, meslekî eğitim müesseselerinde daha çok verimlidir.
NOT: 21 Ocak Pazar günü saat 14’.00’da Vakıf’ta, M. Tahir Ünverdi , “İslâm Âleminin Bugünkü Problemleri ve Çözümleri” konusunda bir seminer verecektir.