Said Nursi, Ramazan Risalesinin Yedinci Nüktesinde orucun uhrevi hayat açısından manevi ticaret ve kazanç ayı olduğunu belirtirken şu ifadelere yer veriyor: “…Ve öyle olduğundan, yemek içmek gibi nefsin gafletle hayvanî hâcâtına ve mâlâyâni ve hevâperestâne müştehiyâta girmemek için, oruçla mükellef olmuş. Güya muvakkaten hayvaniyetten çıkıp melekiyet vaziyetine veyahut âhiret ticaretine girdiği için, dünyevî hâcâtını muvakkaten bırakmakla, uhrevî bir adam ve tecessüden tezahür etmiş bir ruh vaziyetine girerek, savmı ile Samediyete bir nevi ayinadarlık etmektir.”1

Müellif burada önce orucun anlamına işaret ediyor. Orucun cismaniyete dönük yeme, içme ve şehevi arzulara yönelme gibi ihtiyaçlardan uzak kalarak ruhen arınma, yükselme ve melekvari bir hale bürünme demek olduğunu paylaşılıyor. Bunu “muvakkaten  hayvaniyetten çıkıp melekiyet vaziyetine girmek” şeklinde ifadelendiriyor. Şunu biliyoruz ki melekler canlı varlıklar olduğu halde yeme, içme ve cinsi alaka içinde olma gibi özelliklerden uzaktırlar. Mümin oruç tutmak suretiyle günün belirlenen vakitlerinde bu tür hayvanî ihtiyaç ve özelliklerini terk ettiği için bir nevi melekleşiyor. Bedenî yönünün zayıflamasına karşılık ruhanî yönü güçleniyor. Aynı zamanda -metindeki ifade ile- “uhrevi bir adam” niteliği kazanıyor, tecessüdden tezahür etmiş bir ruh vaziyetine giriyor. İşte bu suretle “samediyet”e bir nevi ayinedarlık yani aynalık yapmış oluyor. 

Metindeki son cümle yani orucun “samediyet”e bir nevi aynalık olması, çok bilinmemekle yahut gündeme gelmemekle beraber çok önemli görünüyor. Çünkü mümin en nihai hedefi ubudiyetle Cenab-ı Hakkın esmasına ayna olmaya çalışmasıdır. Nitekim mümin herkese karşı merhametli oluşu ile Allah’ın “rahîm” ismine, kendisine karşı hata yapanları bağışlamasıyla “gafûr” ismine, cömert ve ikram sahibi olmasıyla Allah’ın “kerim” ismine ayna oluyor. Metin diyor ki, mümin aynı zamanda oruç ile “samediyet”e ayna oluyor!

Sözlükte samed “işlerin gerçekleştirilmesi ve ihtiyaçların temin edilmesi için kendisine müracaat edilen”2 anlamına geliyor. Cenab-ı Hak da bütün mahukatın ihtiyaçlarını karşılayan olduğu için “samed” ismiyle anılıyor. Nitekim ihlas suresinde, “De ki O Allah’tır, tektir, sameddir…”3 buyrularak bu hakikate işaret ediliyor. Bir hadis-i kutside de; Cenab-ı Hak kendisini layıkıyla tanımayanların kendisine çocuk sahibi olma vs. gibi isnatlarda bulunduklarını ifade ettikten sonra şöyle diyor: Oysa gerçekte ben samedim yani ihtiyacı olmaktan uzağım, doğurmadım, doğrulmadım, Benim hiçbir dengim yoktur.”4

İşte bedeni ihtiyaçlardan uzak kalarak oruç tutan bir kimse ruhen terakki ederek Cenab-ı Hakkın “ihtiyaç sahibi olmaktan uzaklığını” hatırlıyor, -derecesine göre hissediyor ve “samediyet”e bir çeşit aynalık yapmış oluyor. Buradaki “bir çeşit” kayı önemli. Zira insan sadece oruçla değil, kalbini tenvir ettikçe samediyete aynalık yapar. Zira müellifin başka bir eserinde belirttiği gibi “kalp, ayine-i samed”dir.5

Dipnotlar:     

1 Mektubat (İstanbul, YAY), s. 399.

2 Râgıb el-Isfehânî, el-Müfredât, “samed” md.

3 İhlas 102/1-2.

4 Buhari, “Tefsir”, 112/1-2.

5 Sözler (İstanbul 2020, YAY), s. 202.