Kültür-Sanat

En eski tarihli ansiklopedi bizde, dünyanın haberi yok

ATATÜRK Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arap Dili ve Edebiyatı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sadi Çöğenli, ilk ansiklopedinin 1690’da Paris’te yayınlandığının bilindiğini ancak daha eski tarihlerde yazılan ansiklopedinin ellerinde olduğunu söyledi.

Atatürk Üniversitesi Mavi Salon’da ‘Müftü-Müderris Sakıp Danışman’ı anma toplantısı düzenlendi. Çok sayıda öğretim üyesi ve öğrencinin katıldığı toplantıda konuşan İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nasrullah Hacımüftüoğlu ise müftü -müderris isimlerine dikkat çekti. Müderrisin günümüzde profesöre denk geldiğini hatırlatan Müftüoğlu, “Bu iki ismin kullanılması çok önemlidir. Müderris profesör demektir bugünkü anlamıyla. Merhum Müftü-Müderris Sakıp Danışman Efendi, insan yetiştirmeye kendisini hasr etmiştir. Hakkında yazılan eserlere baktığınızda Sakıp Efendi ilmiyle amil, mükemmel bir alimdi. İşi karşılıksız okutmaktı. Biz az veya çok o nesle kavuştuk” diye konuştu. Arap Dili ve Edebiyatı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sadi Çöğenli de Erzurum’un yetiştirdiği şeyhülislâmlara ve bunların kütüphanesine değindi. Erzurumluların muazzam kütüphaneler vakfettiklerini dile getiren Çöğenli, Erzurum’un ilk yetiştirdiği Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin kütüphanesinde şu ana kadar hiç bilinmeyen bir ansiklopedi bulunduğunu vurguladı.

İlk ansiklopedinin Paris’te 1690 yılında yayınlandığına dair bilgiler bulunduğu hatırlatan Çöğenli, Feyzullah Efendi’nin kütüphanesinde bulunan ansiklopedinin daha eski dönemlere ait olduğunu açıkladı. Ansiklopedinin tarih ve muhteva bakımından dünyada tek olduğunun altını çizen Çöğenli, ansiklopedinin dünyaca bilinmediğini ve yetkililerden neşredilmesi için devreye girmesi gerektiğini kaydetti.

Çöğenli ansiklopediyle ilgili şunları söyledi: “Müellifimiz milâdî 1415’te doğmuş 1501’de vefat etmiştir. Bu ansiklopedimiz 60 cilttir. Bir kişi yazmıştır. Kaf harfine kadar gelmiştir, bitirememiş ve vefat etmiştir. Her bir cildi 200 varaktır, yani günümüzde 400 sayfadır. Bu kitabı, 62 cildi doktora ve yüksek lisans talebeleriyle neşre kalksak 180 sene lâzım. İnternete girildiğinde bu ansiklopediden bahsedilmiyor. 1690 yılındaki yazılan ansiklopediden bahsedilir. Bizim neşrettiğimiz İSAM’ın ansiklopedisinde de bu kitabın adı yok. Dünyanın haberdar olmadığı bu 62 ciltlik kitabımızın en azından ofseti yapılıp, 100 nüsha çoğaltılmak suretiyle hem Arap hem dünya âlemine faydalanması için neşredilmesi gerekir. Burada yetkililerin devreye girmesi gerekiyor.” Erzurum / cihan

30.12.2009