İnsan dünyevî bir iş veya ticarette birisi tarafından aldatılsa ve zarara uğrasa, bundan büyük bir üzüntü duyar. Kendisini aldatan kişileri kolay kolay affetmez. Uğradığı zarar küçük bile olsa, aldatılmak izzetine dokunur. Aşağılandığını, alaya alındığını hisseder. Bu aldanma neticesinde bütün sermayesini kaybetmiş  ve müflis bir hale düşmüşse, teessüfü daha artar, daha büyük bir acı ve öfke duyar. Bu arada kendine de kızar. “Ben nasıl böyle bir gaflete düştüm” diye kendi kendine teessüf eder. Eğer aklı başına gelmiş, musîbetten bir nasihat almışsa, bir daha aldanmamak için daha dikkatli davranır. Dünyevî işler ve alış verişler için aldanmanın bu kadar kötü olduğunu anlayan insan, ahiret pazarında maruz kaldığı hile ve aldanmalar karşısında daha büyük pişmanlıklar yaşayacaktır. Dünya hayatı da ahiret hayatı için alış veriş yapılan bir pazardır. İnsanın her günü, her saati, her dakikası, hatta alıp verdiği her nefes, dünya pazarında yapmış olduğumuz alış verişlerin bir parçasıdır. Bu faaliyetlerde her an bir kâr veya zararla karşı karşıya bulunuyoruz. Her akşam yevmiye defterimizi kapatırken günlük bilânçomuza dikkatlice baksak, o gün kâr mı ettik, zarar mı ettik, aldandık mı, kazandık mı görmüş olacağız. Ne yazık ki, bu alış verişlerimizde çok defa aldanıyoruz. Günlük bilânçomuz genellikle eksi bâkiye ile kapanıyor. Aylar ve yıllar geçip, ömür sermayesinin bitmek üzere olduğunu görünce, kâr-zarar cetveli daha net olarak ortaya çıkıyor. İşte o zaman dünyanın ne kadar aldatıcı olduğunu anlıyoruz. Sermayemizi boşa harcadığımızın farkına varıyoruz. Zaten bize verilen sermayenin ne kadar olduğunu da bilmediğimizden, her an iflâs bayrağını çekme ihtimali ile karşı karşıya bulunuyoruz. 

İnsan, sevdiği ve güvendiği birisi tarafından aldatılırsa, acısı daha da artar. Ona güvendiği için kendine çok kızar. Dünya da bütün câzibesi, zevkleri ve lezzetleri ile insana dost olarak görünür. Malı, mülkü, serveti ve şöhreti ile insanı kendisine bağlar. İnsanın elindeki elmas kıymetindeki ömür sermayesini alarak, fâni ve faydasız, cam parçalarından ibaret olan dünyevî zevk ve lezzetleri verir. İnsanı kendisi için daha çok çalıştırmaya, daha çok kazanmaya ve kazandıklarını da elinden alarak müflis bir şekilde âhirete yolcu etmeye çalışır. Fıtraten hürriyetine ve haysiyetine düşkün olan insanı kendisine köle ederek, gaflet ve sefahati, haysiyet ve hürriyet diye insana yutturur. Dünyayı dost edinen ve ona çok güvenen bir insan da, ömür sermayesini dünyanın câzip, fakat fâni mallarına harcadığı için, bâki âleme eli boş gidecektir. İşte o zaman çok sevdiği ve dost bildiği dünyanın, kendisini aldattığını anlayacaktır. Ama tekrar dünyaya dönüp de fâni mallar için harcadığı ömür sermayesini elde etme şansı olmayacaktır. O zaman duyacağı pişmanlık, üzüntü ve esef, kendisine fayda vermeyecektir. 

Bediüzzaman Hazretleri insanın bu gaflet halini şöyle izah ediyor: “Eyvah! Aldandık. Şu hayat-ı dünyevîyeyi sabit zannettik. O zan sebebiyle bütün bütün zâyi ettik” dedikten sonra, bu hâle düşmemek için de şu ikazı yapıyor: “Mâdem hakikat böyledir; gel, ey hayata çok müştak ve ömre çok tâlip ve dünyaya çok âşık ve hadsiz emellerle ve elemlerle mübtelâ bedbaht nefsim! Uyan, aklını başına al.” (17. Söz)