‘Kapitalizm ve neo-liberalizme karşı eleştirileriyle tanınan’ İngiliz siyasî düşünür ve akademisyen John Gray’ın, salgın sonrası ile ilgili yorumları dikkat çekici. “Bu kriz tarihte bir dönüm noktasıdır” diyen İngiliz siyasî düşünür Gray’ın tesbitlerini şöylece özetlemek mümkün: 

* Dünyanın dört bir yanındaki hükümetler virüsü bastırmakla ekonomiyi çökertmek arasındaki dar bir geçitte mücadele yürütüyorlar. Birçoğu tökezleyip düşecek.

* Şimdi önümüzdeki görev, küresel pazarın yıkıcı karmaşasına maruz kalan ekonomilerden daha dayanıklı ve daha insancıl biçimde yaşanabilecek ekonomiler ve toplumlar inşa etmektir.

* Dünyanın temel tıbbî malzeme ihtiyacının büyük kısmının Çin’de -ya da bir başka ‘tek’ ülkede- üretildiği bir durum hoş karşılanmayacaktır. Bu ve diğer hassas alanlardaki üretim faaliyetleri, ‘ulusal güvenlik’ meselesi olarak yeniden içeriye çekilecektir. Havayolu endüstrisi, insanlar daha az yolculuk yapacağı için küçülecek.

* Trump iktidarı elinde tutsa da tutmasa da, ABD’nin dünyadaki konumu geri dönüşü olmayan bir şekilde değişti. Hızlı bir şekilde çözülmekte olan şey yalnızca son on yılların aşırı küreselleşmesi değil, aynı zamanda 2. Dünya Savaşı’nın sonunda inşa edilen küresel düzendir.

* Küreselleşme ilerledikçe bulaşıcı hastalıkların yayılma riski de artıyor. 1918-20’deki İspanyol gribi, henüz toplu hava taşımacılığının olmadığı bir dünyada küresel bir salgın haline gelmişti. 

* Bununla birlikte, gelecekte daha savunmasız kalmamak için yaşama tarzımızda kalıcı değişiklikler yapmamız gerekecek. Gündelik yaşamanın dokusu daha şimdiden değişti. Kırılganlık duygusu her yere hakim oldu. Titrediğini hisseden yalnızca toplum değil. İnsanın dünyadaki konumu da titriyor.

* Fiziksel hareketlilik, faaliyetlerimizin birçoğunun sanal ortama kayması nedeniyle azalabilir. Ofisler, okullar, üniversiteler, genel cerrahi ameliyatları ve diğer iş sahalarının kalıcı biçimde değişmesi de muhtemel görünüyor.

* Bununla birlikte, insanoğlunun ölümlü bedeninden kurtulmasına ya da ilerlemenin beklenmedik etkilerinden kaçınmasına olanak sağlayamaz. Virüsün bize söylediği şey ilerlemenin yalnızca tersine çevrilebilir olduğu değil -ilerlemecilerin bile kavradığı bir gerçek bu-, aynı zamanda ilerlemenin kendi kendine zarar verebildiği.

* Hükümetler, bilimsel araştırma ve teknolojik yenilik ihtiyaçlarını yerine getirmek için çok daha fazla şey yapmak zorunda kalacaklar. Devlet illa ki daha büyük olmasa bile, etkisi daha yaygın hale gelecek ve eski dünya standartlarına kıyasla daha müdahaleci olacak. (Çeviren: Tarkan Tufan, gazeteduvar.com.tr, 1 Mayıs 2020)

Bir değişim ve dönüşüm yaşanacağı ortak kanaat olduğuna göre bu değişimin müsbet yönde olmasını temenni edelim. John Gray’ın da dolaylı olarak işaret ettiği üzere ölüm hariç her şey değişebilir... O halde esas ölüm sonrasına hazır olalım.