Ankara’da bulunduğu esnada milletvekilleriyle ülke ve millet meseleleri hakkında müzâkerelerde bulunan Bediüzzaman, Meclis’in kanunla kaldırılan saltanatla birlikte Hilâfeti de temsil ettiğini ve yeni “büyük inkılâb”ın bu mânâyı yerine getirmesinin gereğini bildirir.
Bediüzzaman’ın talebelerinden Zübeyir Gündüzalp’ın “not defteri”nde de yer aldığı üzere, Bediüzzaman’ı İstanbul’dan Ankara’ya ısrarla dâvet eden dostlarının başında gelen ve yeni Ankara hükûmeti ile çalışmasını arzu eden alay müftülerinden Osman Nuri’nin, “Bediüzzaman’ın neşrettiği beyannâmeyi takdirle okuyan Kâzım Karabekir Paşa, beyannâmeden bir adedini de M. Kemal Paşa’ya vermiştir. Bunu meb’usan okuyunca, bir kısım cemaatle milletvekilleri namaz kılmaya başlamış, kılanlar da bunlarla beraber Birinci Meclis’te cemaat halinde namazlarını edâ etmek bahtiyarlığına erişmişlerdir” beyânı, Bediüzzaman’ın kırılma noktasındaki kritik vartada ilk Meclis’teki hizmetlerinin bir ifâdesidir. (s. 88)
CÂZİP TEKLİFLERE RAĞMEN…
On maddelik beyânnâmeyi neşretmesi üzerine 50-60 mebusun daha namaza başlaması ve eski mescid odasının kâfi gelmeyip yeni bir mescidin açılmasından, “yeni rejim” paravanında “din dışı inkılâplar” plânına ve entrikalara dikkat çekmesinden M. Kemal ve yakın kadrosu rahatsız olur.
Bunun üzerine, Bediüzzaman’a iltifatlarda bulunup taltif etmek isteyen M. Kemal, ilk başta umum Kürdistan’a Şeyh Sünûsi yerine üçyüz lira maaşla umumî vâizlik vazifesini teklif eder. Ayrıca eğer isterse mebusluk, Diyanet riyâsetinde büyük memuriyet ve hususî bir köşk tahsisini teklif eder. İlâveten başka istekleri olursa yerine getireceğini vaad eder.
Bediüzzaman da birçok şâhidin hâtıra ve nakliyle sabit olan bu gerçeği çeşitli vesilelerle eserlerinde izâh eder. “M. Kemal iki defa şifre ile Van vilâyetinin eski valisi ve benim dostum Tahsin Bey’in vasıtasıyla, beni neşredilen Hutûvat ı Sitte’ye mükâfaten taltif için Ankara’ya celb etti. Gittim, Şeyh Sünûsi Kürtçe lisânı bilmediğinden, beni onun yerinde üç yüz lira maaşla Vilâyât-ı Şarkiye vâiz-i umumisi, hem mebus, hem Diyanet Riyaseti Dairesi’nde Darü’l Hikmet’il İslâmiye azalarıyla beraber eski vazifem ile memnun etmek ve benim Van’da temelini attığım Medreset’üz Zehra ve Şark Darülfünununa, Sultan Reşad’ın verdiği 19 bin altın lira, iki yüz mebus içinde yüz altmış üç mebusun imzasıyla, yüz elli bin banknota iblağ edilerek kabul edildiği halde; ben Beşinci Şuâ aslının verdiği haberin bir kısmını orada bir adamda gördüm. Mecburiyetle o çok ehemmiyetli vazifeleri bıraktım” tavzihi bunlardan biridir. (Şuâlar, 314)
BELGELİ TESBİTLERLE…
Hasan Basri Çantay’ın da gazeteci Sinan Omur’a verdiği mülâkatta teyid ettiği bu hususun yanısıra, başta M. Kemal’le riyaset odasında başbaşa görüşmesi ve devamındaki “karşılaşma” olmak üzere Bediüzzaman’ın ilk Meclis’teki çalışmaları ve görüşmeleri devam eder. (Necmeddin Şahiner, Son Şahitler, c. 5, 224)
Ancak bütün bu büyük câzip tekliflere ve hatta Bediüzzaman’ın “gaye-i hayatımdan biri” dediği Şark Üniversitesi projesi için Meclis’e verilen kanun teklifi mevcut iki yüz mebustan M. Kemal Paşa’nın içinde olduğu 163 mebusun imzasıyla kabul edilmesine rağmen, özellikle dostu Ali Şükrü Bey’in katledilmesinden sonra Ankara’yı terke karar verir. (Meclis Zabıt Ceridesi, 196. İçtima, 21.2. 1339; Bediüzzaman Said-i Nursî, Mufassal Tarihçe-i Hayatı, c. 1, 547, 548)
Ve bütün bu tesbitler, Bediüzzaman’ın vatanperverliğinin; vatana millete hizmetlerinin bâriz birer belgesi olur.