Kabaca yetmiş sene boyunca komünist rejimin baskısı altında inleyen Rusya’nın, bu “dinsiz” rejimden kurtulma çabası noktasında 19 Aralık 1986 tarihinde âdeta bir milat vaziyetini yaşadı.
Zira, komünist Rusya’da (SSCB) en önemli rejim muhalifi olan Andrei Sakharov’un cezası o tarihte kaldırıldı ve ailesiyle birlikte affedilmiş oldu. Buna öncülük eden şahsiyet ise, Komünist Partisi Genel Sekreteri (Ardından Devlet Başkanı olan) Mihail Gorbaçov...
Gorbaçov, işbaşına geldiği (1985) andan itibaren Komünist Rusya’yı dönüştürmeye koyuldu. Beş-altı yıl süren yoğun ve gergin çabaların ardından, nihaî hedefe ancak 1991’de ulaşabildi. Ki, aslında bu süre içinde sağlanan başarı, kendi mantığı içinde başlıbaşına bir başarı, hatta zafer sayılır.
Şimdi de, 1917’de başlayan ve yetmiş yıl sonra iflâs noktasına gelen Rusya’daki (Diğer demirperde ülkeleriyle birlikte) komünist rejimin kısacık bir hikâyesinden söz edelim.
Bolşevik İhtilâlin iflâsı
Evet, yaklaşık 70 yıl müddetle (1917-1986) komünist rejimin kaskatı istibdadı altında yaşayan Sovyet Rusya', 1980'li yılların başından itibaren yeni bir sistem arayışının içine girdi.
Çünkü, komünist Rusya'nın en büyük kuvvet kaynağı olan Kızıl Ordu, eski dinginliğini kaybetmiş, girdiği Afganistan batağında çırpınmaya başlamış ve orada sağsâlim çıkamaz bir hale gelmişti.
Bir yandan da, ekonomik sıkıntılar had safhaya varmış durumdaydı. Öyle ki, uzaya füze fırlatan Rusya'da, insanlar ekmek bulamaz, açlıktan nefesi kokacak vaziyete düşmüş gibiydi. Yani, sefalet dizboyuna varmıştı.
Bu sefaleti netice veren komünizm, temelde dinsizliğe ve ateizme dayanıyordu.
Ne var ki, dinsiz bir millet yaşayamazdı. Bu kat'î gerçekle, sonunda komünist Rusya'da karşı karşıya geldi ve dikta rejimi her tarafından sökülmeye, dökülmeye mahkûm oldu.
Eski halin artık muhal olduğunu anlayan Sovyet Rusya'nın yeni Devlet Başkanı M. Gorbaçov, vargücüyle “perestroika ve glasnost” adını verdiği “yeniden yapılanma ve açıklık” reformu çalışmalarını başlattı.
Gorbaçov, hiç vakit kaybetmeksizin, bu yönde ciddî bazı adımlar attı.
İşte, o adımlardan biri, hiç şüphesiz, komünist rejimin yılmaz muhalifi, dirayetli bilim insanı sürgündeki Andrei Sakharov’un affedilmesi, yani serbest bırakılmasıyla ilgili olarak atılan adımdır. (19 Aralık 1986)
Tabiî, Sakharov ile birlikte, 1971'de evlendiği karısı Yelena da affedilmiş oldu.
Bu gelişme, Rusya'da ciddî bir rejim değişikliğinin yaşandığını gösteriyordu. Zira Sakharov (1921-1989), sıradan bir kimse değildi. Onu hemen bütün ilim, fikir ve siyaset dünyası tanıyordu. Üstelik, 1975'te Nobel Barış Ödülü’ne lâyık görülmüş; ancak, sürgünde olduğu için gidip ödülünü alamamıştı. (Aynı ödül, 1990'da Gorbaçov'a da verildi.)
İşte, Sakharov ile eşinin serbest bırakılması, hem Rusya'ya, hem de komünist ülkelerdeki insanlara nefes aldırmış ve ümitlerini yeniden canlandırmayı netice vermişti.
Evet, tam yetmiş yıldır dünyanın hemen yarısını tesir altına alan ve insanlığı tehdit eden komünizm, hiç olmazsa siyasî ve askerî sahada, artık çökmeye yüz tutmuştu. Eşzamanlı olarak da “demirperde” diye isimlendirilen korku perdeleri bir bir sökülmeye, dökülmeye, yahut yırtılmaya başlamıştı.
Komünizmden kurtulmaya çalışan Rusya, bu tarihten itibaren, kademeli bir şekilde "cumhurî demokrasi"ye geçiş sürecini yaşadı.