Hatime
Asrlara göre fleriatlar de¤iflir; belki, bir asrda kavim-
lere göre ayr ayr fleriatlar, peygamberler gelebilir ve
gelmifltir. Hatemül-Enbiyadan sonra, fieriat- Kübras
her asrda, her kavme kâfi geldi¤inden, muhtelif fleriatla-
ra ihtiyaç kalmamfltr. Fakat, teferruatta bir derece ayr
ayr mezheplere ihtiyaç kalmfltr.
Evet, nasl ki mevsimlerin de¤iflmesiyle elbiseler de¤i-
flir, mizaçlara göre ilâçlar tebeddül eder; öyle de, asrla-
ra göre fleriatlar de¤iflir, milletlerin istidadna göre ah-
kâm tahavvül eder. Çünkü, ahkâm- fleriyenin teferruat
ksm ahval-i befleriyeye bakar, ona göre gelir, ilâç olur.
Enbiya-i salife zamannda tabakat- befleriye birbirin-
den çok uzak ve seciyeleri hem bir derece kaba, hem
fliddetli ve efkârca iptidaî ve bedeviyete yakn oldu¤un-
dan, o zamandaki fleriatlar, onlarn hâline muvafk bir
tarzda, ayr ayr gelmifltir. Hatta, bir ktada, bir asrda
ayr ayr peygamberler ve fleriatlar bulunurmufl. Sonra,
Ahir Zaman Peygamberinin gelmesiyle, insanlar, güya
iptidaî derecesinden idadiye derecesine terakki etti¤in-
den, çok inklâbat ve ihtilâtat ile, akvam- befleriye bir tek
ders alacak, bir tek muallimi dinleyecek, bir tek fleriatla
amel edecek vaziyete geldi¤inden, ayr ayr fleriata ihti-
yaç kalmamfltr, ayr ayr muallime de lüzum görülme-
mifltir. Fakat, tamamen bir seviyeye gelmedi¤inden ve
bir tarz- hayat- içtimaiyede gitmedi¤inden, mezhepler
SÖZLER | 787
Y
RM
Y
EDNC
S
ÖZ
gamber Hz. Muhammed.
hatime:
sonuç, son bölüm.
idadiye:
orta ö¤retim seviyesi.
ihtilâtat:
karflklklar.
ihtiyaç:
gerekme.
iptidaî:
ilkö¤retim seviyesi.
istidat:
kabiliyet, yetenek.
kâfi:
yeterli.
kta:
ana kara, büyük kara par-
ças.
kavim:
millet.
mezhep:
dinde tutulan yol.
mizaç:
tabiat, yaratlfl, bünye.
muallim:
ö¤retmen.
muhtelif:
çeflitli.
muvafk:
uygun.
seciye:
yaratlfl, huy.
fleriat:
flartlar; kanun ve hüküm-
ler.
fleriat- kübra:
büyük slâm fleri-
at.
tabakat- befleriye:
sosyal snf-
lar.
tahavvül:
de¤iflme.
tarz- hayat- içtimaiye:
toplum-
sal hayat flekli.
tebeddül:
de¤iflme.
teferruat:
ayrntlar.
terakki:
yükselme.
inklâbat:
de¤iflmeler.
tarz:
flekil, biçim.
ahkâm:
hükümler, esaslar.
ahkâm- fleriye:
fleriatn esas
ve kanunlar.
ahval-i befleriye:
insanlk
hâlleri.
akvam- befleriye:
insan ka-
vimleri, milletler.
asr:
devir, yüzyl.
bedeviyet:
göçebelik, bede-
vîlik.
efkâr:
düflünceler, fikirler, gö-
rüfller.
enbiya-i salife:
geçmifl pey-
gamberler.
Hatemül-Enbiya:
Son pey-
