|
Zıtlıklar ve nisbî hakikatler (2)
—Dünden devam—
İkinci cümle:
“Ve tecrübe ve imtihan ise neşv ü nemâya sebeptir. O neşv ü nemâ ise, istidatların inkişafına sebeptir. O inkişaf ise, kabiliyetlerin tezâhürüne sebeptir.”
Bir misâlle izaha başlayalım:
OKS sınavını kazanıp Fen Lisesine girmiş bir talebede İbn-i Sina gibi bir doktorluk kabiliyeti olduğunu düşünelim. Bu kabiliyetin tam olarak ortaya çıkabilmesi için bu talebe, dört yıllık lise öğrenimini başarı ile bitirecek, önüne çıkan matematik ve fen bilimlerinden ve diğer derslerinden üstün başarı ile mezun olacak ve ÖSS sınavında en yüksek puanlardan birisini alarak Hacettepe gibi en yüksek bir Tıp Fakültesine girmeye hak kazanacak. Elbette ki iş burada bitmeyecek, altı yıllık tıp eğitimine devam edecek, yine bütün derslerden açılan sınavları üstün bir başarı ile geçecek ve sonunda tıp doktoru unvanını elde edecek. Hatta bu da yetmeyecek TUS adlı sınavı da geçip, dört yıl daha okuyarak konusunda uzman bir doktor olacak, belki de ancak o zaman İbn-i Sina gibi bir doktorluk kabiliyetine sahip olacak. İşte bir kişide bulunan doktorluk kabiliyetinin tam olarak gözükebilmesi için, o kişi önüne konulan tüm imtihan engellerini geçecek, her bir imtihan sonunda bilgi, beceri ve kabiliyetlerini geliştirecek, bu gelişme neticesinde doktorluk kabiliyeti inkişaf etmeye başlayacak ve on yıllık bir tıp eğitimi sonunda doktorluk kabiliyeti tam olarak meydana çıkmış olacak. Hatta öncesi de düşünüldüğünde bir kişideki doktorluk kabiliyetinin tam olarak ortaya çıkması için 8 yıl ilk öğretim, dört yıl lise ve on yıllık bir üniversite olmak üzere toplam yirmi iki yıllık bir eğitim ve imtihan ve tecrübe süreci geçmesi gerekir.
Şimdi bu noktada bir de aksini düşünelim.
Diyelim ki, o İbn-i Sina gibi doktorluk kabiliyeti olan genç arkadaşımızın önüne hiçbir imtihan şartı çıkarmadık. Fen lisesinde okuduğu esnada öğretmenleri ona dediler ki: “Sen burada hiçbir derse çalışmayacaksın. Her sene geçme notun beş üzerinden beş olacak. Okulu bitirme notun yine beş üzerinden beş olacak. Hatta üniversiteye de doğrudan kayıt yaptıracaksın. Üstelik istediğin yere de gideceksin.”
Yine diyelim ki, bu genç doğrudan Hacettepe Tıp Fakültesine kayıt yaptırdı. Bu sefer de Tıp Fakültesindeki hocaları ona dediler ki: “Sen sadece okula gel-git. Bütün derslerden geçeceksin. Hiçbir dersten sana sınav ve imtihan yok. Ve altı yıl sonra sana doktorluk diplomanı vereceğiz.” Bu talebe denileni yapsa ve altı yıl sonunda doktorluk diplomasını alsa, acaba doktorluk kabiliyeti mi, yoksa cehalet kabiliyeti mi inkişaf etmiş olur? Elbette ki böyle bir insanın doktorluğundan söz edilemez.
Demek ki bir talebedeki doktorluk kabiliyetinin inkişafı için en sıkı sınavlardan, en yüksek bir eğitimden, en zor imtihanlardan geçmesi gerekir ki, o kabiliyet o insanda ortaya çıksın, tezahür etsin.
İşte insanın önüne çıkarılan zorluklar, eksikler, şerler, engeller, ihtiyaçlar, hastalıklar, musibetler ve diğer tüm zıtlıklar insanlardaki binlerce çeşit kabiliyetlerin inkişaf etmesine, gelişip ilerlemesine ve tezahür edip gözükmesine vesile olmuştur. Bu gün binlerce ilim, fen ve teknik, zıtlıkların müdahalesi neticesinde ortaya çıkmıştır. Hastalıklar ve musibetler olmasa tıp, rızk ihtiyacı olmasa ziraat, barınak ve iletişim gibi günlük ihtiyaçlar olmasa mühendislik, şer ve dalâlet olmasa hayır ve hak kahramanları ortaya çıkmayacaktı. İşte tüm bu zıtlıklar ise imtihan sırrının en temel saik noktasıdır.
Üçüncü cümle:
“O kabiliyetlerin tezâhürü ise hakàik-ı nisbiyenin zuhuruna sebeptir. Hakàik-ı nisbiyenin zuhuru ise Sâni-i Zülcelâlin Esmâ-i Hüsnâsının nukuş-u tecelliyâtını göstermesine ve kâinatı mektubât-ı Samedâniye sûretine çevirmesine sebeptir.”
Hakàik-ı nisbiye nedir?
Nisbî hakikatler birbirine bağlı olarak gözüken ve ortaya çıkan hakikatlerdir. Nisbî hakikatlere izafî, bağıl hakikatler de denir. Nisbî hakikatleri ortaya çıkaran zıtlıklardır. Meselâ “güzellik” bir hakikat-i sabitedir. İşin içine çirkinlik girmesi ile güzelliğin bir hakikati binlerce nisbî hakikate inkılap eder. Meselâ hayır ve hak bir hakikat-i sabitedir. İşin içine şer ve çirkinlik girmesi ile insanlık âleminde Hazret-i Sıddık Ebûbekir’den (ra) tutun da, Ebû Cehil’e kadar binlerce nisbî mertebe ortaya çıkmıştır. Her bir insan hayır ve hak noktasında farklı bir makama ve farklı bir kabiliyete sahiptir. Cenâb-ı Hakkın isim ve sıfatları da her bir insana göre farklı bir şekilde tecellî eder.
İşte çirkinliğin müdahalesi ile binlerce güzellik hakikati, şerrin müdahalesi ile binlerce hayır mertebeleri, ihtiyaçların etkisi ile binlerce meslekî kabiliyetler ortaya çıkıp bir hakikatin binlerce sümbül vermesiyle nisbî hakikatleri netice verir. Demek ki imtihan sırrı kabiliyetlerin ortaya çıkmasına, kabiliyetlerin de çeşitliliği izafî ve nisbî hakikatlerin tezahürüne neden oluyor. Bunun neticesinde de Cenâb-ı Hakkın isim ve sıfatlarının tecellisi tezahür ediyor. Allah’ın Rahman, Rahîm, Alîm, Kerîm, Gafur, Şâfî gibi binlerce isim ve sıfatı nisbî hakikatler aynasında tezahür eder. Meselâ Rahman ismi açlık musibetine maruz kalan tüm mahlukatının rızk ve ihtiyaçlarını gidermek için tecellî eder. Üstelik açlık vasıtasıyla binlerce şubelere ayrılan rızk, Rezzak ve Rahman ismi ile binlerce farklı şekilde tecellî eder. Meselâ Cemîl ismini ele alalım. Çirkinlik işin içine girmesi ile meydana gelen binlerce çeşit güzellik aynasında hem Cemil ismi tecellî eder, hem de binlerce farklı şekilde tecellî eder. Cemîl ismi bir hakikat-i sabite iken binlerce, milyarlarca ve sayısız mahlukatı üstünde gözüken nisbî güzellik aynasında yine binlerce ve hesapsız bir şekilde Cemil isminin tecellîsi gözükür. Meselâ Alîm ismi de böyledir. Cehaletin müdahalesi ile ortaya çıkan binlerce ilim mertebelerinde binlerce kez Alîm isminin nakışları gözükür.
İşte her bir isim ve sıfat nisbî hakikatler aynasında tecellî ederek kâinatı mükemmel bir kitap, derin mânâlar ihtiva eden birer mektup şekline çevirmiştir.
Son cümle:
“İşte şu sırr-ı imtihan ve sırr-ı teklif iledir ki, ervâh-ı âliyenin elmas gibi cevherleri, ervâh-ı sâfilenin kömür gibi maddelerinden tasaffî eder, ayrılır.”
İnsanlar binlerce çeşit kabiliyet ile donatılmış olarak yaratıldı. Bu kabiliyetlerin ortaya çıkması için imtihan meydanı denilen şu dünyaya atıldı. Bazı insanlar kabiliyetlerini tezahür ettirerek mahiyetlerini elmas değerine çıkardılar. Bazıları da kabiliyetlerini körleterek kömür derecesine düştüler. İşte Cenâb-ı Hak da elmas değerinde olanlara Rahîm ve Cemîl ismi ile tecelli ederek onların nisbî hakikatlerini bir hakaik-i sabiteye değiştirip, onlara ebedî bir saadet verdi. Diğerlerine ise Celîl ve Kahhar ismi ile tecellî ederek, onları kabiliyetlerini körlettikleri için cezalandırdı. Böylece Cenâb-ı Hakkın tüm isim ve sıfatları tanınıp bilinmiş oldu.
—SON—
| 
