Kainatta, zerrelerden galaksilere kadar intizamla işleyen kanunlardan biri de tesanüttür. İnsan kâinat ağacının meyvesi olduğu için, aynı kanunun cilvelerine mazhardır. İnsan azaları arasında tesanüt vardır. Birlikte yaşamaya muhtaç olan fertlerin arasındaki manevi hayat tesanütle temin edilebilir.
Fıtrat kanunları şeriat-ı fıtriyedir. Bu kanunlara muhalefet, ademidir ve akim kalmaya mahkumdur. Kur’an’ımızın emirleri kelâm ve kevni şeriatın kanunlarını ihtiva ediyor. Fıtrat kanunlarını ihlal edenler cezasını peşin görür. Elin ateşe sokulmasının sonucu yanması gibi. Dünya kevni şeriatı ihlal edenler için dar-ı cezâdır. Kelami şeriatın ihlâli ekseriyetle ahirette veriliyor. Tesanüt, kelami şeriatın emri olmakla beraber şeriat-ı fıtriyenin de kanunu olduğundan ifasının da, ihlalinin de dünyevi ve uhrevi neticeleri vardır.
Tesanüt, dünyevi işlerde taksimü-l âmal kaidesiyle ihtisaslaşmanın zeminini tesis ediyor. Aynı maksada odaklananlar beraber çalışmayı başardıklarında dünya ve ahiret işlerinde yüksek muvaffakiyetler elde ediyorlar. Tesanütte in’ikas var. Manevi değerler karşılıklı yansımalar vasıtasıyla şahsın keyfiyetini ziyadeleştiriyor. “Samimî ihlâsınızla, şan ve şeref perdesi altında nefsimi okşayan riyadan beni bir derece kurtardınız. İnşaallah tam ihlâsa muvaffak olursunuz, beni de tam ihlâsa sokarsınız” (Lemalar, s., 266) cümlesinde ihlasın yansıdığına dikkat çekiliyor. Cemaatin şahs-ı manevisindeki manevi boya ile boyalanmak nimetini, tesanüt ruhuyla elde edebiliyoruz.
Dört kişi omuz omuza vermeleriyle herbir kişinin ruhunda diğer kardeşlerinin hasletleri aksettiği için dört kıymetine çıkıyor. Her biri dört kıymetinde olan kardeşler, hizmet maksadında yan yana olduklarında dört bin dört yüz kırk dört kuvvetini kazanmalarına imkân tanıyor.
Tesanüdün topluluk içinde temini mesleğin esaslarını rehber edinmekle mümkündür. Risale-i Nur her alanda bir ölçü vaz etmiştir. Her hizmetin iktiza ettiği ölçüyü vakti gelince hayata geçirmek tesânüdü temin eder. Şahsi mülahazalarımız hatt-ı hareket için ölçülerin yerini asla tutamaz. Vazifeler içinde en kıymetli olan iman kurtarma hizmeti için Nurun “müsbet iman hizmeti” prensibi etrafında kenetlenerek tesânüdü elde edebiliriz. Kendimizi daimi hizmetkâr görmek anlayışıyla vazifemizi yapıp vazife-i ilâhiyeye karışmadan, yani manevi ücret olan imtiyaz talebi, söz sahibi olmak gibi ücretlere talip olmadan hizmete devam ekmektir. Dünyevi menfaatleri, ihlâsı kırar ve tesânüdü bozar.
Bediüzzaman tesanüdün cemaat içindeki faidesine şöyle dikkat çekmiş: “Tesanüd içindeki bir cemiyet, ataleti harekete tebdil eden bir vasıta olur. Tehasüd [hasetleşme, çekişme] içindeki bir cemaat ise hareketi atalete çevirmeye vasıtadır.” (Mektubat, sh 534)
İhlas Risalesinde tefânî düsturu anlatılırken dikkat çeken önemli bir nokta vardır. Şeyhte fâni olmaya bedel kardeşlerde fâni olmak tavsiye edilmiştir. Kardeşler içinde fânilikte enaniyet kuvvet bulamaz. Allah dilerse bir karıncayı, bir sineği önemli işlerde istihdam ettiği gibi, hiç ummadığımız bir kulunu da bu hizmette istihdam edebilir. Kardeşlerde tefânî büyük bir şereftir.