Yurt Haber

İstanbul’da Enderun usûlü Teravih namazı

UygulamasI Osmanlı sarayında Enderun Mektebine dayanan ve bugün unutulmaya yüz tutmuş ‘’Enderun Usulü’’ teravih namazı geleneği, bu yıl Ramazan ayında Sultanahmet Camii’nde başlayacak ve Ramazanın her gününde ayrı bir camide uygulanacak.

İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Klasik Türk Müziği Yönetmenliği projelerinden olan ‘’Teravih-i Enderun ve Cumhur Müezzinliği’’ programı, İstanbul Müftülüğü’nün destekleriyle Ramazan’ın ilk Teravih namazında Sultanahmet Camii’nde başlayacak.

‘’Teravih-i Enderun ve Cumhur Müezzinliği’’ geleneği, 80 sene öncesinin Ramazanlarında İstanbul’un bütün camilerinde ve konaklarında uygulanıyordu. Bu usulde kılınan teravihlerin en önemli farkı, 20 rekâtlık teravih namazının her dört rekâtının, Türk musikisinin beş ayrı makamında kılınması ve bu makamlarda bestelenmiş ilahilerle süslenmesiydi.

Şair- yazar Memduh Cumhur, uzun yıllar Türk Musikisi ile ilgilendiğini ve bu namaz geleneğini Nurettin Cerrahi Asitanesi’nde musikiye aşina büyüklerinden görerek öğrendiğini söyledi. Cumhur, tarihten gelen kayıtlarda bu namaz geleneğinin resmî bir ismi olmadığını, ama kimilerinin bu namaza ‘’Enderun Teravihi’’ dediğini belirterek, ‘’Teravih namazı 20 rekât olduğu için halkın sıkılmaması düşünülerek ona bir musikî zenginliği katılmak istenmiş. Osmanlı’dan gelen ve 80 yıl öncesine kadar İstanbul’da bir çok camide uygulanan bu namaz geleneğinde, her dört rekâtta imam ve müezzin, Türk Musikisi makamlarını kullanarak duaları okur ve ilâhiler seslendirirdi’’ dedi.

Bu gelenekte, 80 sene öncesinde, cemaatte musikiye aşina olan insanların bir çoğunun okunan makamdan çekilen tekbire kadar her şeyi bilerek kendini cemaate vakfettiğini belirten Cumhur, şöyle devam etti: ‘’Enderun Usulü Teravih Namazı kılınırken, meselâ, rast makamından hicaz makamına geçerken, baş müezzin makamlar arasındaki geçişi salâvat çekerek yapardı. Hicaz makamına geçerken karar perdesinde bırakır ve genellikle o perdeye istinaden hicaz makamında 4 rekâtta sureler okurdu. Daha sonra müezzin, karar kıldığı perdeden Hicaz makamından daha sonraki makama geçerken de yine salâvat çekerken, makamdan makama geçiş hünerini sergilerdi. Daha sonra imam, hazır olan perdeden yeni makamdan tekbir çeker ve yeni 4 rekât namaz başlardı. Rekâtlar arasında geçiş yaparken imam, bütün cemaatin katılabileceği şekilde ilâhiler okurdu.’’

Makamların kullanılış şeklinin yıllar içerisinde klişeleştiğini ifade eden Cumhur, namaz kılınırken en çok ‘’Hicaz’’, ‘’Segah’’, ‘’İsfahan’’, ‘’Uşşak’’ ve ‘’Acemaşiran’’ makamlarının kullanıldığını söyledi. Cumhur, Teravih Namazı bittikten sonra kılınan 3 rekât Vitir Namazı’nın da genellikle ‘’Segah’’ makamında kılındığını kaydetti.

GELECEK NESİLLERE AKTARILMASI GEREK

Bugün bu namaz şeklini bir çok kişinin bilmediğini vurgulayan Cumhur, bir festivalin içinde bu çeşit bir namazın kılınmasının çok önemli ve takdire şayan olduğunu dile getirdi.

Bu geleneğin gelecek nesillere aktarılması gerektiğini ifade eden Cumhur, ‘’Teravih-i Enderun ve Cumhur Müezzinliği’’nin Teravih Namazı’nın bir nevi şölen haline gelmesini sağlayan hoş bir uygulama olduğunu belirterek, ‘’Bir ağızdan 500 kişinin camide aynı perdede ilâhi okuduğunu düşündüğümüz zaman musikî anlamında çok güzel bir ahenk ve huşu oluşuyor’’ diye konuştu. Bu tür bir namazı kıldırabilecek musikî eğitimi almış yeni imamlar ve müezzinler olduğunu anlatan Cumhur, ‘’Bana bunları anlatanlar rahmetli sahhaf Muzaffer Özak. Bir de Selahattin Bey adında bir zat vardı. Tekkeler açıkken 16 yaşındaymış. İyi bir bestekârdı. Ben bu işin püf noktalarını ondan öğrendim. Eski usul Teravih namazının kıldırılmasında önemli bir köşe taşı diyebileceğim, Süleymaniye’nin baş Müezzini Şevket Efendi’den, Selahattin Ağabeyimiz eser neşretmiş. Bahsettiğim 5 makamda ilâhiler bestelemiş. Bunlar, halkın sevebileceği ilahiler olmuş ve bu günlere gelmiş’’ şeklinde konuştu.

İLK PROGRAM 10 AĞUSTOS’TA SULTANAHMET CAMİİ’NDE

‘’Teravih-i Enderun ve Cumhur Müezzinliği’’ programı ilk Teravih namazının kılınacağı 10 Ağustos akşamı Sultanahmet Camii’nde başlayacak. 30 Salatin Camisi’nde uygulanacak ‘’Teravih-i Enderun ve Cumhur Müezzinliği’’ programının sonuncusu, Ramazan Bayramı’nın başladığı gün olan 9 Eylül’de Bayram Namazı’nda Süleymaniye Camii’ndeki uygulamayla sona erecek.

08.08.2010