Kültür-Sanat

Surların kapıları korunamadı

TARİH boyu birçok imparatorluğun sahip olmak istediği İstanbul’u koruyan sur kapıları, zamana direnmeye çalışıyor.

İstanbul kara surları üzerinde bulunan tarihi 80 kapıya ait kapı kanatları tamamen kaybolmuş durumda. Birçok tarihî kabartma da ya yok olmuş ya da çalınmış. Uzun yıllar İstanbul surları üzerine tarihî araştırmalar yapan Sanat Tarihçisi Fehmi Hayri Yılmaz, İstanbul’un kayıp kapılarının izini sürdü. Yılmaz, İstanbul’u çevreleyen yaklaşık 20 kilometre uzunluğundaki surlarda irili ufaklı toplam 80 kapı bulunduğunu, ancak bunlardan sadece bir tanesinin yarım da olsa kapı kanadının korunduğunu söyledi. “Surların genelinde sıkıntılar devam ediyor. Koruma sağlanamıyor, düşünürseniz Yedikulekapı’nın üzerinde güzel bir kartal kabartması vardı, ancak bu geçtiğimiz sene çalındı. Keşke bunlar korunabilse, Ayakapı’nın üzerindeki Yeniçerilerin remizlerinin kazınmış olduğu taş levha aşınmış durumda, ama bunlar müzeye kaldırılmıyor” diyen Yılmaz, “Koca kentimizde bir Osmanlı Arkeoloji Müzesi olmaması da üzücü bu nedenle bu eserler hızla yok oluyor” dedi. İstanbul tarihi için sur kapılarının önemli unsurlar olduğuna dikkat çeken Yılmaz, “Hiç şüphesiz bunlar kayıp kapılardır. Hele ki, günümüzde hatırlanmıyorsa, ziyaret edilmiyorsa” şeklinde konuştu.

SURLARIN GENELİ İHMAL EDİLİYOR

Sadece kapılar konusunda değil surların genelinde bir sıkıntı olduğuna da değinen Yılmaz, “Baktığımız zaman surlar için koruma sağlanmadığını söylemek mümkün” dedi. İstanbul’un Haliç tarafında 44, Marmara tarafından 36 kapının yer aldığını belirten Yılmaz, karasurları üzerinde ise 8 büyük kapı olduğunu, ancak bunlardan çok azının günümüze ulaştığını söyledi. Kapıların İstanbul’u korumak dışında Osmanlı için ayrı bir önem arz ettiğine dikkat çeken Yılmaz, herbir kapının sabah ezanı öncesi mehter eşliğinde açıldığını ve akşam namazı öncesi düzenlenen mehter eşliğinde kapatıldığını belirtti.

Kapıların tek bir parça olarak düşünülmemesi gerektiğinin altını çizen Yılmaz, “İstanbul kapılarında manevî korumayı sağlayan evliyaları, karakolhaneleri, kahvehaneleri, büyük külliyeleri bulunuyor. Buna benzer bir sürü küçük küçük birimleri var. Silivrikapı’da Hadım İbrahim Paşa’nın, Topkapı’da Kara Ahmet Paşa’nın külliyeleri var. Bunlar keşke daha iyi değerlendirilebilse. Şehrin çok enteresan noktaları ama maalesef surların geneli kapılarıyla birlikte ihmal edilmiş durumda. Şehrin kalabalık halkı bunları pek fazla hatırlamıyor” ifadelerini kullandı. Yılmaz, farklı bir de teklifte bulunuyor: “Kapılarda yapılan törenler, görkemli törenlerdi, ilginç törenlerdi, keşke İstanbul’un ana kapısını oluşturan Edirnekapı’da bunun canlandırması yapılsa, sembolik törenler yapılsa. Dünyanın birçok yerinde bu tür tarihî olayları canlandıran törenler yapılır ve turizm bundan faydalanır. Düşünün şehrin giriş çıkış ana kapısıydı burası ve böylelikle Edirnekapı daha popüler hale getirilebilir İstanbul ziyaretçileri için.” SEKİZ BÜYÜK KAPI VAR İstanbul surlarında yer alan 8 büyük kapı; Altın Kapı, Belgradkapı, Silivrikapı, Mevlanakapı, Topkapı, Sulukule Kapısı, Edirnekapı, Ayakapı. Topkapı; Bizans dönemindeki adıyla Romanos Kapısı. Sultan II. Mehmet, kuşatma sırasında karargâhını buraya kurmuştur ve en ağır top atışları da buradan yapılmıştır. Bu sebeple tarihte buradaki mahallenin adı Top Yıkığı Mahallesi olarak geçmektedir. Fatih Sultan Mehmed Han’ın da İstanbul’a kesin olmamakla birlikte bu kapıdan girdiği söylenmektedir. Mevlevihane Kapısı; Günümüzde Mevlana Kapı olarak bilinmektedir. Osmanlı döneminde burada yer alan Mevlevî tekkesinden dolayı ismi Mevlevihane Kapı’dır. Ancak zamanla bu isim Mevlana Kapı olarak kullanıla gelmiştir. Altın Kapı; Bizans İmparatorları’nın zafer kazandıkları zaman şehre giriş yaptıkları kapıdır. Kapı üzerinde daha önceki dönemlerde yer alan altın ve yaldız süslemeleri dolayısıyla bu isim verilmiştir.

25.11.2010