Daha açık bir ifadeyle, Allah’ın kulları için hazırladığı bir imtihan yeri ve sebebidir. Öyle ise ne sûrette olursa olsun dünyanın gayr-ı meşrû zevk ve lezzetlerine başımızı sokarak istikbaldeki ebedî hayata bigâne kalmak akıl kârı değildir. Öyleyse daha bu günden Yunus’un söyleyişiyle:
“Ömrüm geçti hayfa ki geç uyandım, / Bu dünya bana baki kala sandım.’’ demeli, “Yürü fâni dünya, sana gelende gülmüş var mıdır?’’ hakikatini birlikte söylemeliyiz. Ve birgün gelip de:
“Eyvah aldandık. Şu hayat-ı dünyeviyeyi sabit zannettik. O zan sebebiyle bütün bütün zayi ettik. Evet şu güzerân-ı hayat bir uykudur; bir rüya gibi geçti. Şu temelsiz ömür dahi, bir rüzgâr gibi uçar gider’’ (Sözler, 22) demeden önce bu gerçeği görmeliyiz.
Bir gün gelecek pişmanlık dolu bir âlemde gözümüzü açtığımızda, “Düşünen kimsenin düşünmek fırsatı bulabileceği kadar sizi yaşatmadık mı? Üstelik size (Cehennemle) korkutan (bir Peygamber) bile geldi.’’ (Fatır Sûresi: 37) sorusuyla karşılaşacağız. Ve dünyadayken bize bildirilen gerçeklerle karşılaşacak ve hatırlayacağız. Şu âyetleri hatırlayacak ve belki de bin pişman olacağız:
“Dünya hayatı sakın sizi aldatmasın’’ (Lokman Sûresi, 31)
“Sizin yanınızdakiler tükenir. Allah’ın katında olanlar sonsuzdur’’ (Nahl Sûresi, 96)
“Eğer bilseler gerçek hayat ahiret hayatıdır.” (Ânkebut Sûresi, 64)
Bu âyet-i kerimelerin hatırlatmaları bizleri dikkatli olmaya çağırırken,
“Dünyadaki hayatınızda sizin için güzel olan her şeyi harcadınız. Onların zevkini sürdünüz’’ (Ahkâf Sûresi, 20) gibi âyetleri duyunca da pişman olacağız. Ama dönüş ne mümkün?
Ölüm genç ihtiyar ayırt etmiyor, öyleyse her an hazırlıklı olalım. Şâir ne güzel söylemiş:
“Bana ne yazdan, bahardan. / Geçtim dünya üzerinden. / Azrail’in gelir kendi. / Bu dünyanın direği yok
Bana ne borandan kardan, / Ömür bir nefes derinden. / Ne ağa der ne efendi, / Merhameti yüreği yok.
Aşağıdan yukarıdan. / Bak feleğin çemberinden. / Sayılı günler tükendi. / Kılavuzun gereği yok.
Yolun sonu gözüküyor.
O halde “Bu hayat ve dünya bizi kovmadan evvel ve ‘Haydi dışarıya!’ demeden, biz, kemâl-i izzetle ‘Allah’a ısmarladık‘ deyip izzetimizle bu fâni zevklerimizi bırakmalıyız.’’ (Hizmet Rehberi, 144)
“Yarın seni zillet ve rezaletlere maruz bırakmakla terk edecek olan dünyanın sefahatini bugün kemâl-i izzet ve şerefle terk edersen pek aziz ve yüksek olursun. Hayrını alır, şerrinden kurtulursun. Fakat vaziyet makûse olursa, kaziye de mâkûse olur (vaziyet tersine olursa hüküm de tersine olur).’’ (Mesnevî-i Nuriye, s. 178)