Ehl-i hidayetin rekabetkârâne ihtilâfı, akıbeti düşünmemekten ve kasr-ı nazardan olmadığı gibi; ehl-i dalâletin samimâne ittifakları, akıbet-endişlikten ve yüksek nazardan değildir. Belki ehl-i hidayet, hak ve hakikatin tesiriyle, nefsin kör hissiyatına kapılmayarak, kalbin ve aklın dûr-endişâne temayülâtına tâbi olmakla beraber, istikameti ve ihlâsı muhafaza edemediklerinden, o yüksek makamı muhafaza edemeyip ihtilâfa düşüyorlar. Ehl-i dalâlet ise, nefsin ve hevanın tesiriyle, kör ve akıbeti görmeyen ve bir dirhem hâzır lezzeti bir batman ilerideki lezzete tercih eden hissiyatın mukteziyatıyla, birbirine samimî olarak, muaccel bir menfaat ve hâzır bir lezzet için şiddetli ittifak ediyorlar.
Evet, dünyevî ve hâzır lezzet ve menfaat etrafında aşağı, kalpsiz nefisperestler samimî ittifak ve ittihad ediyorlar. Ehl-i hidayet, ahirete ait ve ileriye müteallik semerat-ı uhreviyeye ve kemalâta, kalp ve aklın yüksek düsturlarıyla müteveccih oldukları için esaslı bir istikamet ve tam bir ihlâs ve gayet fedakârâne bir ittihad ve ittifak olabilirken, enaniyetten tecerrüd edemedikleri için ifrat ve tefrit yüzünden, ulvî bir menba-ı kuvvet olan ittifakı kaybedip, ihlâs da kırılır. Ve vazife-i uhreviye de zedelenir. Kolayca rıza-i İlâhî de elde edilmez.
Bu mühim marazın merhemi ve ilâcı, “El-hubbu fillah” [Allah için sevmek] sırrıyla, tarîk-ı hakta gidenlere refakatle iftihar etmek; ve arkalarından gitmek; ve imamlık şerefini onlara bırakmak; ve o hak yolunda kim olursa olsun kendinden daha iyi olduğunun ihtimaliyle enaniyetinden vazgeçip ihlâsı kazanmak; ve ihlâsla bir dirhem amel, ihlâssız batmanlarla amellere râcih olduğunu bilmekle ve tâbiiyeti dahi, sebeb-i mes’uliyet ve hatarlı olan metbuiyete tercih etmekle o marazdan kurtulur ve ihlâsı kazanır, vazife-i uhreviyesini hakkıyla yapabilir.
Lem’alar, s. 266
LÛGATÇE:
akıbet-endişlik: gelecekle ilgili endişeye kapılmak.
dûr-endişâne: ilerisi için kaygılanırcasına.
hatarlı: tehlikeli.
ifrat: aşırı gitme, ölçüyü aşma.
kasr-ı nazar: kısa ve dar görüşlü olma.
metbuiyet: kendisine uyulma, tâbi olunan olma.
râcih: üstün.
semerat-ı uhreviye: ahirete ait meyveler, neticeler.
tâbiiyet: tâbi olmak, uymak.
tefrit: ifratın zıddı; bir şeye aşırı derece ilgisiz kalma.
temayülât: meyiller, istekler.