Ülkelerin ismi tarihten gelen anlamlar, ülke halkı, semboller gibi pek çok faktörle şekillenirken, geçmişten günümüze birçok ülke isimlerinde değişikliğe gitti.

Ülkelerin isim değişikliği, kimlik ve pasaportların yenilenmesi, resmî yazışmalar, uluslararası toplantılardaki ünvanlar gibi konularda zorluklar çıkarsa da birçok ülke yeni ismiyle uluslararası ilişkiler sahnesinde yerini alıyor.

Siyasî sebeplerden doğan isim: Kuzey Makedonya

Eski Yugoslavya’nın dağılmasının ardından “Makedonya” ismiyle 1991’de bağımsızlığını ilan eden balkan ülkesi, ismi sebebiyle Avrupa Birliği (AB) ve NATO üyesi olan Yunanistan ile sorunlar yaşadı.

Yunanistan, kendi sınırları içinde “Makedonya” isimli bir bölge bulunduğu gerekçesiyle ülkenin isminin değiştirilmesini talep ederken, bu tartışma Kuzey Makedonya’nın AB ve NATO üyeliği için sorun teşkil ediyordu.

BM ara buluculuğunda yapılan müzakerelerin ardından iki ülke arasında Haziran 2018’de Prespa Anlaşmaya göre, Makedonya adını “Kuzey Makedonya” olarak değiştirecekti, bu kapsamda referandum Eylül 2018’de yapıldı.

Referandumda “Makedonya ile Yunanistan arasındaki anlaşmayı kabul ederek AB ve NATO üyeliğine var mısınız?” sorusu yöneltilen halkın yüzde 91,46’sı “evet” oyu kullandı.

Çek Cumhuriyeti’nden Çekya’ya

Orta Avrupa ülkesi Çekya da isim değiştirme yolunu izleyen ülkelerden biri oldu. Çekoslovakya’nın dağılmasının ardından Çek Cumhuriyeti ismiyle bağımsız olan ülke, ismini Çekya olarak değiştirdi. Çekce’deki “Česko” ismini seçen ülkenin adı Türkçe’ye “Çekya” olarak çevrildi. Ülkenin ismi bazıları tarafından Çek Cumhuriyeti olarak da kullanılırken “Çekya” bir kısaltma olarak tercih ediliyor. Buradaki temel motivasyonlardan biri de Arapça, Çince, İngilizce, İspanyolca, Fransızca ve Rusça gibi dillerde ülke isminin aynı şekilde söylenebilmesi.

Sömürge geçmişinin unutulması için yeni isim: Esvatini

Afrika kıtasının güneyindeki Esvatini eski ismi “Svaziland”ı sömürge döneminden kalma ülke ismi olarak nitelendirdiği için 2018’de değiştirdi. Söz konusu karar, ülkenin İngiltere sömürgesinden kurtuluşunun 50. yılında alındı.

Yeni isim Esvatini, yerel dilde “Swatilerin bölgesi” anlamına geliyor.

Afrika’da bağımsızlığını kazanan diğer ülkelerde yapılan isim değişikliklerinde, Rodezya Zimbabve’ye, Dahomey Benin’e, Bechuanaland ise Botsvana’ya dönüşmüştü. Kongo Demokratik Cumhuriyeti de Zaire ismini yine kolonyal geçmişi çağrıştırması sebebiyle değiştirdi.

Askerî yönetim Burma’nın ismini Myanmar yaptı

Myanmar’da 1989’da göreve gelen askerî yönetim ülkenin ismini Myanmar olarak değiştirdi. Bu hamlenin sebebi olarak Burma isminin İngiliz sömürge döneminde kullanılmasını gösterdi. Burma kelimesi kullanılırken, ülkedeki en büyük etnik grup olan “Bamar” halkından ilham alınmıştı. ABD ise Myanmar için hala “Burma” ismini öncelikli olarak kullanmaya devam ediyor.

Modi’den “India” yerine “Bharat” çıkışı

Hindistan’da Hindu milliyetçisi Başbakan Nerandra Modi hükümetinin 2023’deki G20 Zirvesi açılış yemeği davetiyesinde, Cumhurbaşkanı Droupadi Murmu’nun “The President of India” (Hindistan Cumhurbaşkanı) yerine “The President of Bharat” (Bharat Cumhurbaşkanı) olarak yazılması tartışmalara sebep oldu.

Türkçe Hindistan olarak bilinen ülkenin “India”, “Bharat”, “Hindustan veya Hind”, gibi pek çok adı bulunuyor.

“India” isminin, büyük ölçüde Batı’nın empoze ettiği sömürgeci izler ve kültürel emperyalizmden kaynaklandığı öne sürülürken ülkede 1950’de kabul edilen anayasanın ilk maddesi “India (Hindistan), yani Bharat, bir eyaletler birliğidir.” ifadesiyle başlıyor.

India kelimesinin “kölelik döneminin” izlerini de taşıdığı iddia edilirken; ülkedeki bir kısım Bharat isminin ise birçok farklı bölgeyi kapsaması sebebiyle “emperyal” anlamlara yol açabileceğini savunuyor. Ülkedeki bazı kesimler, Bharat isminin kullanılma ihtimaline “Hindu milliyetçiliğinin” propagandası olarak gördükleri için karşı çıkıyor.

AA