19. yüzyılda Avrupalı sömürgecilerin çekişme alanı olan Somali, 20. yüzyıla İngiltere ile İtalya arasında paylaşılmış olarak girdi. İkinci Dünya Savaşının bitiminden 15 yıl sonra 1960'ta bağımsızlığına kavuştu, ama bu defa da darbelerden başını alamadı. Her darbe, iç çatışmaların artmasıyla sonuçlandı 1977'den sonra ABD nüfuzuna giren ülkede, 1991 yılında diktatör Barre'nin devrilmesinden bu yana etkili bir merkezî hükümet bulunmuyor.
YARDIM ÇALIŞMALARI DA ENGELLENİYOR
Rakip savaş ağaları arasındaki çatışma, açlık ve felâketlerin son 20 yılda 1 milyona yakın kişinin hayatına mal olduğu tahmin edilen ve son yıllarda deniz korsanlarıyla da gündeme gelen Somali'nin karşı karşıya olduğu sorunlara, 2006'da radikal Eşşebab örgütünün hükümeti geriletmesi ve tedhişe dayalı iktidarını ülkenin büyük bölümünde kurması da eklendi. Bu örgüt, uluslararası yardım çalışmalarına da engel çıkarıyor.
Somali bu hale nasıl düştü?
Doğu Afrika’daki kuraklığın açlığa dönüştüğü Somali’ye sadece iklim ve yoksulluk değil, savaş ve otorite boşluğu da ağır darbe vurdu. Son yıllarda deniz korsanlarıyla gündeme gelen Somali 90’lı yılları da böyle kanlı iç savaşlarla geçirmişti ve 2006’da buna bir de radikal Eşşebab örgütünün hükümeti geriletmesi ve tedhişe dayalı iktidarını ülkenin büyük bölümünde kurması eklendi. Somali 19. yüzyılda İngiltere, Almanya ve Portekiz’in sömürge ve hakimiyet sahası haline geldi. Somali, stratejik önemi dolayısıyla o dönemde Eritre’yi işgal eden İtalya’nın dikkatini çekmeye başladı. İtalyanlar Alman, İngiliz ve Fransızlar arasındaki iktidar mücadelesinde İngilizlerin safını tuttu.
MUSSOLİNİ’Yİ DE GÖRDÜLER
1930’lu yıllarda faşist Mussolini yönetimi Somali’de baskıcı bir yönetim kurdu. 1935’te Eritrelilerle birlikte Etiyopya işgal edildi. 1940’da İkinci Dünya Savaşı sırasında Mussolini Somalisi, 1942’de İngilizlerin karşı saldırısında yenik düştü, Eritre, Etiyopya ve Somali kaybedildi. BM 1949’da Somali’yi 1960 yılına kadar İtalya’nın vesayetine verdi. 1960’da İngiliz ve İtalyan Somalisi, Somali adı altında birleştirildi ve Aden Abdullah Osman Daar Devlet Başkanı oldu. Somali’nin ikinci Devlet Başkanı Abdurreşid Ali Şermarke suikasta kurban gidince 1969’da General Muhammed Siad Barre darbeyle Devlet Başkanı oldu. 1977 ve 1978’de Somali ile Etiyopya arasında savaş çıktı. Somali Etiyopya’yı yenmek üzereyken SSCB ve Küba gibi Etiyopya müttefiklerinin baskısıyla durduruldu, ABD ve BM’den yardım göremeyince de çaresiz kaldı.
ABD DEVREYE GİRİYOR
1977’de ABD devreye girdi. 1989’a kadar stratejik önemi büyük olan Somali’yi önemli miktarlarda askerî ve ekonomik yardım yaparak etkisi altına aldı. Diktatör Barre 1991’de devrildi. Yerine, 1993 yılında Muhammed Farah Aidid darbeyle iktidara geldi. Aidid, 1995 yılında kendisini Somali Devlet Başkanı ilân etti, ancak Aidid’in hükümeti uluslar arası alanda tanınmadı. 1995 yılının eylül ayında Aidid’e bağlı güçler Baiodoa kentine saldırdı. 24 Temmuz 1996’da Aidid ve milisleri, eski Aidid yandaşları Ali Mehdi Muhammed ve Osman Ali Otto güçleriyle çatışmaya girdi. Çatışmalarda yaralanan Aidid, 1996’da öldü.
1991’DEN BERİ HÜKÜMETSİZ
Somali’de, 1991 yılında Devlet Başkanı Barre’nin devrilmesinden bu yana etkili bir merkezi hükümet bulunmuyor. Yıllardır rakip savaş ağaları arasındaki çatışmalar, açlık ve felâketlerin o zamandan beri 1 milyona yakın kişinin hayatına mal olduğu tahmin ediliyor.
PARLAMENTO TOPLANDI, AMA
Somali parlamentosu ocak ayının sonunda komşu Cibuti’de toplandı ve ana muhalefetteki Somali’nin Yeniden Özgürlüğü İttifakı’nın 149 yeni üyesi yemin etti. Ilımlı İslâmcı Şeyh Şerif Şeyh Ahmed yeni Devlet Başkanı oldu. Buna rağmen hükümetin askerî pozisyonu giderek zayıfladı. Ülkede şu an Eşşebab örgütü faaliyetini sürdürüyor.
AÇLIK VE KURAKLIK
Somali, 2011 yılında son 60 yılın en kötü kuraklığıyla karşı karşıya kaldı. Milyonlarca insan açlıktan kıvranırken, yüzbinlerce kişi de yiyecek bulmak için Kenya ve Etiyopya’ya geçti. Eşşebab örgütü, 6 Temmuz’da, kontrolü altında bulundurduğu bölgelerde açlık tehlikesi ve kuraklık krizini dikkate alarak, yardım örgütlerinin ülkeye girişine izin verebileceğini bildirdi.