Göçmenler özellikle demokrasi ve ekonomik refah seviyesi yüksek AB ülkelerini tercih ediyorlar. Elbette onların tercihlerinde, ülkelerindeki bir türlü çözülemeyen siyasî, ekonomik ve sosyal sorunlar belirleyici oluyor.

Ancak AB bir süredir mâli kriz, Covid-19 salgını, göç ve Ukrayna’daki savaşın getirdiği olumsuzluklarla mücadele ediyor. Hatta AB Afrika, Ortadoğu, Asya ülkelerinden gelen göçmenlerin yanı sıra savaş nedeniyle Ukrayna’dan göç edenlerin de durağı oldu. Birde AB, Ukrayna göçmenlerini dini ve kültürel yakınlığından dolayı sosyolojik olarak kabulde daha hızlı benimsedi.

Ayrıca her gün artarak devam eden göç dalgasını karşılamada, AB’nin göçmen ve iltica politikasını oluşturmada başarısızlığı hususunda eleştiriler mevcut. Zikredilen başarısızlık AB bütünleşmesini tehlikeye attığı; Çekya, Macaristan, İtalya, İsveç’te görüldüğü üzere Avrupa’da milliyetçiliği ve aşırı sağı yükselttiği, AB sınırlarının korunmasındaki yetersizlik, göçmen hakları, yabancı düşmanlığı vb. konularda eleştiriliyor. Çünkü eleştiriler kapsamında tüm bu unsurların uzun vadede AB bütünleşmesinin zayıf noktalarını açığa çıkarıyor.

Bununla birlikte göç meselesi, bir güvenlik sorunu. Fakat AB üyelerinin birbirinden farklı güvenlik algılamaları, göç ve iltica konusunda ortak paydada buluşmalarını engelliyor. Yine de AB’nin sınırlarının göçe karşı güvenliğini arttırmak, ortak güvenlik politikasında geçilmesi gereken önemli bir engeldir.

Diğer taraftan AB üyelerinin göç tecrübelerinde derin tarihî farklılıklar var. Özellikle AB’nin Doğu Avrupa’daki üyelerinin, Batı’daki üyeleri kadar göç yaklaşımını etkileyen bir sömürge mirasını devralmadılar. Ukraynalı mülteciler ile Müslüman ülkelerden gelen mülteciler algısındaki farklılık bir yönüyle böyle anlaşılabilir.

Aynı zamanda AB’nin Güney ve Doğu üyeleri arasında göç ve iltica hakkındaki farklı algıları da, AB de asgari müşterek noktada buluşulan bir çözümü neredeyse imkânsız kılıyor. Dolayısıyla farklı tutumlar, AB entegrasyonunda derin görüş ayrılığının nedeni.

Avrupa’da göçmen emeğinin merkezinde yer alan sağlık ve gıda üretiminde, göç ekonomisi tanımıyla her yıl yüz binlerce yeni göçmen işçi talep edilirken, AB’nin göç siyaseti temelde sınırların kapanmasından yana. AB böyle bir paradoksu yaşıyor. Birde göç ve iltica edenler, AB’nin serbest dolaşımından yararlanmak amacındaysalar da, üye ülkelerin ortak paydadan uzaklığı yüksek ekonomik mâliyet riskini beraberinde getiriyor.

Siyasî açıdan, göçmenlere yönelik artan sınır denetimlerindeki olumsuz uygulamaların AB’nin üst yapısal değerleri olan hukukun üstünlüğü, insan hakları, demokrasi ve hürriyetlerle bağdaşmadığı kesin olmakla birlikte, temel hakların ihlali söz konusu. Bazen ayrımcılığa varan davranışlar da cabası.

Her ne kadar AB 23 Eylül 2020’de Göç ve İltica Paktı’nı kabul etse de, üye ülkeler uygulamada mültecilerin yerleştirilme planı ve ortak sorumluluğu paylaşacakları noktasında anlaşmazlığa düştüler. 

Aslında AB’nin yüksek sınır güvenlik önlemleri alarak göçü durdurmaya enerjisini harcamak yerine, sahadaki gerçeklikten hareketle ortak göç, iltica, mülteci, sığınmacı, geçici sığınmacı, misafir vb. kapsamda politika geliştirmesi kaçınılmazdır.