Bu amaçla Finlandiya ve İsveç’in 18 Mayıs 2022’de başladıkları NATO üyelik sürecinin en somut hâli, NATO’nun 30 Haziran 2022’deki Madrid Zirvesi’nde belirginleşmişti. Finlandiya ve İsveç’in üyelikleri hususunda Türkiye’yle imzaladıkları Mutabakat, sürecin ana belgelerindendir.

Finlandiya ve İsveç’in üyelikleri, başta terör ve silah ambargosu olmak üzere Türkiye’nin hassasiyetlerine takıldı. Sürdürülen diplomatik çabaların ardından Finlandiya’nın İttifak üyeliği 4 Nisan 2023’te kabul edildi.

Kurban Bayramı’nın ikinci günü 28 Haziran 2023’te İsveç’in başşehri Stockholm’de bir caminin önünde Kur’an-ı Kerim’in yakılmasının, Litvanya’nın başşehri Vilnius’da 11-12 Temmuz 2023’te NATO’nun yıllık zirve toplantısından önce gerçekleştirilmesi Türkiye ve İslam dünyası tarafından şiddetle kınanmıştı.

İsveç’in üyeliğinin de görüşüldüğü Vilnius Zirvesi öncesinde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Türkiye’nin AB üyelik sürecinin başlatılması halinde, İsveç’in de NATO üyelik görüşmelerine başlanacağı” mealindeki ifadesi önemliydi. Ancak bunu tam tersinden “İsveç NATO üyesi olmazsa, Türkiye de AB üyesi olmaz” şeklinde yorumlayanlarda oldu.

Ardından ABD Başkanı Joe Biden’in ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in, Türkiye’nin AB üyeliğini desteklerine dair haberler geldi. Fakat AB üyesi olmayan ABD’nin Başkanı’nın ve AB’den ayrı bir yapılanma olan askerî ittifak NATO Genel Sekreteri’nin Türkiye’nin AB üyeliğine verdiği desteğin ne kadar etkili olacağı ise tartışmalıdır.

Vilnius’daki görüşmeler sonucunda Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine “evet” dediği yönündeki yayınlar sonrasında, “Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine ‘evet’ demediği, İsveç’in NATO üyeliğinin önünün açılmasına evet dediği ve bunun TBMM’de karara bağlanacağı” ifade edildi.

Türkiye, NATO’yla ilişkilerinde veto hakkıyla ilgili geçmişte benzer durumları yaşamıştı. Birincisi, Yunanistan 1974’te NATO’nun askeri kanadından ayrılmış ve Türkiye 12 Eylül 1980 askerî darbesinden sonra, NATO Avrupa Kuvvetler Başkomutanı General Bernard Rogers’ın “asker sözüyle” Kenan Evren’i ikna ederek, Yunanistan’ın 20 Ekim 1980’de NATO’nun askerî kanadına dönüşünü sağladı. Böylece Evren’in yanıtlığı değerlendirildi.

İkincisi, nükleer gücüyle NATO içindeki statüsü üzerinde ABD’yle anlaşmazlığa düşen Fransa 1996’da NATO’nun askerî kanadından çekilmişti. Fransa Cumhurbaşkanı Nikolas Sarkozy 6 Mayıs 2007’de Türkiye’nin AB üyeliğine karşı olduğunu ve sadece “imtiyazlı ortaklık” verilebileceğini bildirdi. Buna rağmen Türkiye, Fransa’nın 4 Nisan 2009’da NATO’nun askerî kanadına dönüşüne yeşil ışık yakmıştı. Bazı kesimlerce bu gelişmenin de Türkiye açısından diplomatik kazanca dönüştürülemediğine yorumlandı.

Türkiye’nin veto hakkıyla ilgili geçmişte yaşadıklarına tam tersi bir durum da söz konusudur. Bu da İkinci Körfez Savaşı’nda Türkiye topraklarından ABD’nin kara birliklerini sevk ederek Irak’a girmek talebini içeren Tezkere’nin TBMM tarafından 1 Mart 2003’te reddedilmesidir.

İsveç’in NATO üyeliğinin karara bağlanacağı TBMM toplantısında da, 1 Mart 2003 Tezkeresi gibi reddedileceğine yönelik tartışmalar yaşanıyor. Bu hususta eski Bakanlardan Mustafa Varank “hayır” oyu vereceğini bildirdi.

Şimdi Yunanistan ve Fransa örneklerinden hareketle, İsveç’in NATO üyeliğinin Türkiye için kazanç olup olmadığı tartışılıyor. Birde TBMM oylamasını bekliyoruz.