Ukrayna, NATO üyelik girişimlerini 3 Nisan 2008’deki Bükreş Zirvesi’ne dayandırıyor. Bükreş Zirvesi Sonuç Bildirgesi’nin 23. maddesinde “NATO, Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO’ya üyelik için Avrupa-Atlantik özlemlerini memnuniyetle karşılamaktadır. Bugün bu ülkelerin NATO üyesi olacağı konusunda anlaştık” gibi muğlak bir ifade yer alıyor. Muğlak ifade denilmesinin sebebi, üyelik başvurusunda bulunan ülkelere uygulanan Üyelik Eylem Planı’nın (ÜEP) Bükreş Zirvesi’nin ardından her iki ülkeye uygulanmamasıdır.

Birde Kiev’in üyelik talebinin, savaş devam ettiği sürece gerçekleşmesi zayıf bir ihtimaldir. Çünkü ne ABD ne de Avrupa, NATO ile Rusya’nın savaş durumuna gelmesinden yana değiller. Her iki taraf da savaşa giden “kırmızı çizgi”yi geçmek istemiyor. Hâl-i hazırda Rusya’nın nükleer tehditleri malûm. Dolayısıyla NATO üyeleri, Bükreş Zirvesi’ndeki muğlak ifadeden kuvvetle muhtemel kaçınma gayretindeler.

Yine de Vilnius’dan “Ukrayna için caydırıcılığı ve savunmayı arttıran bir paket üzerinde anlaşıldığı” hakkında bir karar çıktı. Ayrıca Ukrayna’nın NATO üyeliğini hususunda savaşı sona erdirmek ve güvenliği sağlamak şeklindeki değerlendirme, elbette Rusya’nın savaşı sürdürme kararlılığını perçinleyecektir. Böylece Ukrayna’nın Batı’dan daha fazla askerî yardım alması da gerekiyor.

Rusya’nın işgaliyle birlikte, Avrupa ile Rusya arasındaki Ukrayna’nın güvenlik konumu da değişti. Hatta Avrupa’da NATO üyelikleri bulunmayan Finlandiya ve İsveç’in bile tarafsızlıkları bitti. Finlandiya’nın üyeliği 4 Nisan 2023’te kabul edilirken, İsveç’in de üyelik süreci Vilnius’da ilerledi. Tarafsızların sayısı azalırken, NATO’nun Rusya’yla sınırı daha da uzadı.

Bununla birlikte NATO, Ukrayna’nın bağımsızlığını uzun vadede korumaya kararlı. Ancak NATO ve Avrupa, Rusya’nın 2008’de Gürcistan’la savaşına ve 2014’te Ukrayna toprağı Kırım’ı işgaline yeterli tepkiyi vermemesinin sıkıntısını bugün yaşıyor olsa gerek. Birde Bükreş Zirvesi’ndeki muğlak ifadeye rağmen, Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği ihtimali Rusya’nın her iki ülkeye saldırmasının nedenleri arasında sıralanıyor.

Ukrayna’daki savaş sona ermeden Kiev’i ittifaka katılmaya davet edemeyeceği, NATO’nun 4 Nisan 1949’da kabul edilen 14 maddelik Anlaşma Metni’nden anlaşılıyor. Buna göre Rusya’nın, Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO’ya üye olmamaları için savaş başlattığı da düşülüyor. Bu strateji Gürcistan’da başarılı oldu. Ukrayna’da ise savaş ve diplomatik çabalar devam ediyor. Yani süreç henüz sonuçlanmadı. Bu stratejinin Ukrayna’da başarılı olup olmayacağını NATO (Batı)’nun şekillendireceği muhtemeldir.

Diğer taraftan Moskova diplomatik satrancı iyi oynasaydı, İngiltere’nin genişleyerek gücünün daha büyük alana yayılarak azalacağını düşündüğü AB’nin genişlemesini istediği gibi, Rusya’nın da NATO’nun genişlemesinden yana olması gerektiği iddiaları ortaya atılıyor.

Bugün gelinen noktada Ukrayna 5 Aralık 1994’te Budapeşte’de imzalanan “Ukrayna’nın Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’na Katılımıyla Bağlantılı Olarak Güvenlik Güvencelerine İlişkin Mutabakat Zaptı”’ndan yani Budapeşte Memorandumu’ndan daha sağlam güvenlik garantilerini talep ediyor.

Sonuçta Vilnius’da, Ukrayna’nın üyelik talebine karşılık “NATO-Ukrayna Konseyi”nin kurularak, Üyelik Eylem Planı (ÜEP)’nın şimdilik ertelendiği görülüyor.