Allah’ın rahmet eserlerindeki mucizeleri sahibinin isim ve sıfatlarını tarif ederler. “Evet, bütün yeryüzünü bir sofra-i nimet eden ve bahar mevsimini bir çiçek destesi yapan ve o sofranın yanına koyan ve üstüne serpen bir Cevad-ı Kerîm…” 

Baharda yeryüzünde her şey ışıl ışıl renkleriyle, kıpır kıpır süslü, sürurlu, coşkulu güzellikleriyle her varlık konuşurlar. Ağaçlar, arılar, kurtlar, kuşlar kendine has dilleriyle tekellüm ve terennüm ederler: “Ağaçlar hu çeker iniler taşlar./ dağlar akıtır gözlerinden yaşlar, Bülbül figan eyler, feryada başlar,/ Öter garip garip diller sabahtan...”

Bir günün sonunda güne, batı ufkundan kızıllıklar bırakarak kaybolur. Akşam vakti usulca arzın yüzüne siyah örtüsünü örterken bahar güzelliklerinin sergisi, sahnede kapanan perdeler gibi nazarlardan uzaklaşıp giderler. Akşam karanlığında iftirakın sükûneti her tarafta hüküm sürerken tabiat başka manalar, sırlar, hakikatleri ifade eder. Şair, akşamı güzel anlatmış: “Uykuya dalarken Güneş ufukta/Yorgun gözlerini kapıyor akşam/Kızıl alevlerle yanarken sular/Bendeki ateşi yakıyor akşam/Güzel bir gelinin duvağı gibi/Pembe tüllerini takıyor akşam”

Güneş ışıklarıyla insanlara gülümseyen yeryüzü aynasında tecelli eden varlıkların nakış nakış işlenmiş, ihtimam, nizam ve intizamla yaratılmış canları, bedenleri, yüzleri, tebessümleri akşamla birlikte perdelenir. Sanat eserlerine işlenmiş zengin güzellik hazinesi, duruşuyla sanatkârını anlatan sessiz konuşmalar, anlam dolu sükûnetin duruşunda gizlenir. Renkler, şekiller, desenler, izler, sesler, nefesler hayata dair ne varsa karanlığın dehlizinde gizemli bir uyku âlemi, sabah ışıklarıyla dirilişi işaret eder. 

Gökyüzünün yıldız kandilleri şavkıyla arz-ı endam ederken ay ışığının serinliğinde varlıklar huzur ve sürur bulurlar. Yeknesaklığın ülfet perdesini yırtan geçici iftirakın, uykunun, ışığın ve haşrin hikmetleri zikir, şükür, fikirler meyvelerini hatırlatır. Gece vakti hafi zikrin hoş nağmeleri kâinatın kalbinde hissedilen ulvi terennümlerdir. 

Bediüzzaman’dan bir gece hatırası: “Bir zaman karanlıklı bir gurbette, karanlık bir gecede, zulmetli bir gaflet içinde, hali hazırda olan bu koca kâinat hayalime câmid, ruhsuz, meyyit, boş, hâlî, müthiş bir cenaze göründü…” Namazda “Ettehiyyatü” yani (bütün canlıların hayatı boyunca yaptıkları tesbihatlar ve fıtri hediyeler) dediği zaman birden kâinat canlanmış, hayat sahibi, nurlu vaziyet alarak dirilmiş. Her şey varlığıyla, ibadet ve zikriyle hayatı bahşeden Rabbimizi tarif eden parlak aynalar olduğunu hatırlamış, zulmetten nuru, huzuru bulup ferahlamış.

Geçtiğimiz asrın başlarında şair, seher aydınlığıyla yeni bir gün ve yeni bir âlemde, sabah ezanında tekbir sesleriyle kâinatta uyanışları, ibadet ve zikri tabir ve tasvir etmiş:

“Allah ü Ekber... Allah ü Ekber...

Bir samt-ı ulvî: Gûyâ tabiat

hâmûş hâmûş eyler ibâdet.

Allah ü Ekber... Allah ü Ekber...

Bir samt-ı nâlân: Gûyâ avâlim

pinhân ü peydâ, nevvâr ü muzlim;

etmekde zikr i Hallâk’ı dâim…”