Reca ise, bir kulun günahı ne kadar olursa olsun Cenâb-ı Hakk’ın şefkat ve merhametine sığınması, O’nun rahmetinden ümit kesmemesidir.1

Zümer Sûresi’nde mealen şöyle buyrulur: “De ki: “Ey haddi aşarak nefislerine karşı israf etmiş olan kullarım! Allah’ın rahmetinden ümid kesmeyin. Çünkü Allah, bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O, çok bağışlayıcıdır, çok merhamet edicidir.”2 

Nisa Sûresi’nde ise mealen şöyle buyrulmaktadır: “Sana gelen her iyilik Allah’tandır. Sana gelen her kötülük ise nefsindendir.”3  

İşaratü’l-İ’caz’da, “havf u reca ortasında bulunarak takvayı reca ederek Rabbinize ibadet ediniz.” hakikati beyan edilmektedir.4 Ve yine İşaratü’l- İ’caz’da Cenâb-ı Hakk’ın Celâl ve Cemâlî esmaları vicdana tecellî edince reca ve havfın husûle geldiği ve havf- reca arasında denge kurulduğunda reca ile doğru yollara sülûk edilebileceği ve havf ile eğri yollara girmekten korunmanın mümkün olabileceği anlatılmaktadır. Zira böylece havf ve reca muvazenesini elde ederek Allah’ın rahmetinden ümidini kesmeyip azabından da emin olmayarak en güzel dengeyi korumuş olmaktayız.5 Ayrıca bu hakikati genişleten bir açıklama olarak Kastamonu Lâhikası’nda Cenâb-ı Hakk’ın Celâlî ve Cemâlî esmasının tecellileriyle kabz ve bast hallerinin yaşanması; sabır ve şükrü netice verdiği; bunun da havf ve reca muvazenesiyle mümkün olması ve havf-reca balansının yakalanmasıyla mü’minlerin iman derecelerinde terakki edebileceğine dair hakikatler belirtilmektedir.6 

Meselâ “Cenâb-ı Hak, insanı ye’s-i mutlak ve gaflet-i mutlaktan kurtarmak için, havf u reca ortasında ve hem dünya ve hem âhireti muhafaza etmek noktasında tutmak için, hikmetiyle eceli gizlemiş.”7 Keza ecelin ve kıyametin vaktinin gaybî olması pek çok hikmet ve maslahatlara medardır. Çünkü ecel vaktimiz belli olsaydı, ömrün yarısını gaflette diğer yarısını ise mutlak bir surette dehşet alarak yaşamak gibi sıkıntı bir haletle ne dünyanın lezzeti ve kıymetini anlayacak ne de itaatkârane bir şekilde havf ve reca içinde ubudiyetin ehemmiyetini ve kıymetini bilecektik. Bununla beraber ecel ve kıyametin vaktini kesin olarak bilmiş olsa idik; imanî hakikatler bedahet derecesine girecek ve herkes ister istemez hakikatleri tasdik etmek durumunda kalacaktı. İşte bu yüzden  herkes her dakika ecelini ve bekasını düşündüğü için hem dünyasına hem ahiretine çalışabilmektedir.8 Binaenaleyh bunların gaybî olması, bu gibi hikmetlere medar olduğundan mü’min; havf ve reca müvazenesiyle taatü ibadetine gayretle çalışabilmektedir. Zira “Kefeteyn-i havf ü recâ, hizmet-i ukbâ-dünya tevehhüm-ü bekàî, lezzet-i ömrü verir.”9 Hem bir kul için en selâmetli yol, havf ve recadır. Hz. Ömer (ra) şöyle buyurmaktadır: “Mahşer gününde; ‘Sadece bir fert Cennete girecek’ diye bir nida olsa; ‘ Ben umut ederim ki o fert ben olayım. Yahut sadece bir kişi Cehenneme girecek dense, o kişi ben olabilirim, diye de korkarım.’10 

Dipnotlar: 1- www.mehmedkirkinci.com. 2- Zümer Sûresi, 53. 3- Nisa Sûresi, 79. 4- İşaratü’l-İ’caz, s. 154. 5- İşaratü’l-İ’caz, s. 66. 6- Kastamonu Lâhikası s. 10. 7- Lem’alar, s. 213. 8- Şuâlar, s. 499. 9- Sözler, s. 662. 10- www.mehmedkirkinci.com.