AB’nin uzun süredir beklemedeki Ortak Dış ve Ortak Savunma Politikası (ODSP) ciddi şekilde gündemde. AB’de, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’a karşı jeopolitik işbirliği derinleşiyor. 

Ancak Covid-19 salgınının başlangıcında, AB’nin müdahelede yetersizliği tartışıldı. Ukrayna’daki savaş da AB’nin savunma harcamalarını arttırdı ve AB’yi daha fazla askerî işbirliğine yöneltti. AB’nin kurulduğu dönemde barış projesi olduğu hatırlandı. Ardından savaşın etkisiyle artan enerji fiyatlarının tüketici ürünlerine yansıması enflasyonu da yükseltti. Avrupa’daki hayat pahalılığı, sosyo-ekonomik sorunları beraberinde getiriyor. Bunun en somut ilk göstergesi Prag’da 4 Eylül 2022’de aşırı sağ ve aşırı sol unsurlardan 70 bin kişinin katıldığı “Önce Çek Cumhuriyeti” gösterileridir. Gösterilerde “Rusya’yla yeni gaz anlaşması yapılması ve Ukrayna’daki savaş nedeniyle yaptırımların sona ermesi” talep edilmişti.

İkincisi, İsveç’te 12 Eylül 2022’de yapılan seçimlerde, Neo-Nazi hareketinden doğduğu ileri sürülen aşırı sağcı İsveç Demokratları Partisi (İDP) ikinci oldu. Ilımlı Muhafazakâr Parti (IMP), Liberal Parti ve Hıristiyan Demokrat Partisi’nden oluşan koalisyon hükümeti IMP’nin lideri Ulf Kristersson’un Başbakanlığında kuruldu. İDP ise, koalisyon hükümetini dışarıdan destekliyor.

Üçüncüsü, 25 Eylül 2022’de İtalya’da gerçekleştirilen seçimleri İtalya’nın Kardeşleri Partisi’nin (İKP) liderliğindeki aşırı sağcı ittifak kazanmıştı. Yeni Başbakan Giorgia Meloni’yi eski Başbakan Silvio Berlusconi de destekliyor. Meloni 21 Ekim’de ülkesinin yeni Başbakanı olarak göreve başladı.

Dördüncüsü, Macaristan’ın muhtelif konularda ikircikli tutumudur.

Çekya’daki protestolar, İsveç ve İtalya’daki seçimlerde milliyetçi, aşırı sağcı ve muhafazakâr partilerin iktidara gelmesi, Macaristan’ın ikircikliliği, AB entegrasyonu açısından ciddi sorun teşkil ediyor. İtalya’da aşırı sağcı ittifakın kazandığı seçimler, İtalya’nın AB’den ayrılabileceği tartışılmıştı. Henüz Çekya ve İsveç’te böyle bir tartışma olmasa da, AB’nin üçüncü büyük üyesi İtalya’da geçmişteki Benito Mussolini örneği göz önüne alındığında, AB’den ayrılma tartışması ciddiyetini koruyor. 

Diğer taraftan, ortak tehdit Putin’e karşı başlayan ODSP’deki birlik talebi, AB’nin içindeki ulusal çeşitliliğin zenginlik kabul edildiği oranda jeopolitik başarıya ulaşacağı kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca AB’nin bazı üyeleri transfer birliğine karşı çıkarken, iklim değişikliğiyle ilgili endişeler, hayat pahalılığı, 2030 hedefiyle yeşil enerjiye geçişte enerji maliyetlerindeki artış, özellikle üye ülkelerden Polonya ve Macaristan’da hukukun üstünlüğü ilkesinin korunması konusu vb. fikir ayrılıkları mevcut. Bahsedilen anlaşmazlıklara temel haklar, mülteci politikası, aile, ahlak gibi hususların kapsamının genişliğinin ne olacağını da eklemek gerekiyor.

Aslında Ukrayna’daki savaşın, AB’deki yansıması federalistler ile aşırı-sağcı ve milliyetçiler arasındaki rekabette taraf seçimi şeklinde de ortaya çıktı. Ama AB’deki aşırı-sağcı ve milliyetçi hükümetler bile, Brüksel’in merkezi yardımına ihtiyaçları var. Yine savaşla birlikte, AB üyeliğinin ulusal kimlik ve bağımsızlığın teminatı olduğu anlaşıldı. Avrupa’daki ülkelerde, savaş nedeniyle harekete geçen millî hissiyatlar ve AB üyeliğinin verdiği güven duygusu eş zamanlı gelişiyor.

Esas itibariyle AB’nin jeopolitik gücü, kültürel çeşitliliğe ve kimliğe saygı ile barış, demokrasi, hürriyetler, insan hakları ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanmaktadır. Mesele bu ilkelerin daha iyi anlaşılması ile diğer politikalar arasındaki dengededir.