Ahlâk, içtimaî/siyasî hayatımızı yakından ilgilendiren şu test sorularından kaçını cevaplandırabiliriz?
1- İstibdat nedir?
a- Tahakkümdür, muâmele-i keyfiyedir, kuvvete istinad ile cebirdir, rey-i vâhiddir, Sû-i istimâlâta gâyet müsâit bir zemindir, zulmün temelidir, insâniyetin mâhisidir.
b- Sefâlet derelerinin esfel-i sâfilînine insanı tekerlendiren ve âlem-i İslâmiyeti zillet ve sefâlete düşürttüren ve ağrâz ve husûmeti uyandıran,
c- İslâmiyeti zehirlendiren, hattâ herşeye sirâyet ile zehrini atan, o derece ihtilâfâtı beyne’l-İslâm îkâ edip, Mûtezile, Cebriye, Mürcie gibi dalâlet fırkalarını tevlid eden, istibdattır.
e- Hepsi.
2- Meşrûtiyet/demokrasi nedir?
a- “Veşavirhum fil-emri/bütün işlerde onlarla meşveret et, fikir alış verişinde bulun, görüşlerine müracaat et...” (Al-i İmran Sûresi: 159)
“Ve emruhum şura beynehum/Onların aralarındaki işleri istişare iledir.” (Şûrâ Sûresi, 38) âyet-i kerîmelerinin tecellîsidir ve meşveret-i şer’iyedir. Vücud-ı nuranî olan,
b- Meşrûtiyet hâkimiyet-i millettir; siz dahi hâkim oldunuz.
c- Umum akvâmın sebeb-i saadetidir; siz de saadete gideceksiniz. Bütün eşvâk ve hissiyât-ı âliyeyi uyandırır; uyku bes, siz de uyanınız.
d- İnsanı hayvanlıktan kurtarır; siz de tam insan olunuz.
e- Hepsi.
3- Vücud-u nuranî olan meşrûtiyetin özellikleri nelerdir?
a- O vücud-u nûrânînin kuvvete bedel, hayatı haktır,
b- Kalbi mârifettir, c- Lisânı muhabbettir, d- Aklı kânundur, şahıs değildir.
e- Hepsi.
4- Hürriyet/meşrûtiyet/demokrasinin gelmesi için ne yapmak lâzım?
a- Demokrasi durağında beklemek lâzım. b- Tevekkül etmek lâzım. c- Ağlamayana demokrasi vermezler, istemek gerekir.
d- “Onun çabuk gelmesini istiyorsanız, işte marifet ve faziletten demiryolunu yapınız; ta ki meşrûtiyet, medeniyet denilen şimendifer-i kemalata (mükemmellik trenine) binip ve terakkiyat (ilerleme) tohumlarını bindirerek kısa bir zamanda mânilerden kurtulup geçerek size selâm etsin. Siz ne kadar yolu acele ile yapsanız, o da o derece acele ile gelecektir...”
e- Demokrasi ile idare edilen ülkelerden dilenmek veya ithal etmek lâzım.
Cevap anahtarı: 1/e, 2/e, 3/e, 4/d