Tarihin garip rastlantıları var. Onlardan biri de, 70 yıllık Sovyet Rusya’nın dağılarak son bulması ile 90 yaşındaki İsmet İnönü’nün ölümündeki rastlantıdır.
Millî Şef olarak da bilinen 1884 doğumlu İnönü, 1973 yılının 25 Aralık günü ölürken, 1917’deki Komünist/Bolşevik Devriminden sonra kurulan Sovyet Rusya rejimi de 1991 yılının yine 25 Aralık günü resmen nihayete ererek tarihe karışmış oldu.
Şimdi, bu iki vakıa hakkında kısa bilgiler verelim.
*
Türkiye’nin 2. Cumhurreisi İsmet İnönü, 25 Aralık 1973’te öldü.
1884 doğumlu olan İsmet Paşa, aynı zamanda tek parti rejiminin “İkinci Mustafa”sıdır. (Birincisi Mustafa Kemal, üçüncüsü Mustafa Fevzi’dir.)
Buna göre, 1920’de kurulan yeni Türkiye’yi tâ 1950’ye kadar yönetenlerin, yani 30 yıl müddetle ülkenin ve milletin mukadderatına hükmedenlerin üçü de rütbe olarak “Paşa” olup ilk isimlerinin başında “Mustafa” vardır.
Aynı şekilde, doğum tarihleri de birbirine yakındır: 1876, 1881, 1884. Bu arada, aynı ekip içinde aralıklı şekilde yer almış olan İktisat Vekili ve M. Kemal’in son Başbakanı Mahmut Celal Bayar’ın doğumu 1883, ölüm tarihi de 1986.
*
11 Kasım 1938’de Cumhurbaşkanı seçilen İsmet Paşa, M. Kemal’in damgasını taşıyan “Devrim Kànunları”nın yaklaşık 50 yıllık takipçisi ve tatbikatcısı olmuştur. İcraat müddeti, uzun olmakla beraber, birinciye nisbeten daha zayıf ve kesintilidir. 1938-50 arasındaki dönemin "Tek Şef"idir. Bu yıllarda, hem Cumhurbaşkanı, hem de CHP'nin Genel Başkanıdır.
1960 Darbesinden sonra 3-4 sene müddetle yine Başbakanlık yaptı. 1972’de ise, parti liderliğini Bülent Ecevit’e kaptırdı. Kongrede uğradığı bu yenilgi, onu partisinden de, siyasetten de küstürüp kopardı.
Böylelikle, hayatının son yılını hem partisinden, hem sekreteri olan partidaşından küs, kırgın ve dargın geçirmiş oldu. Tıpkı, M. Kemal’in de son yılını İsmet’le küskün-dargın geçirdiği gibi…
*
Rusya’da 1917’deki “Ekim Devrimi” ile başlayan Bolşevik/Komünist rejim, 25 Aralık 1991’de SSCB’nin resmen dağılmasıyla birlikte sona ermiş oldu.
Çarlık Rusyası’nın yıkılmasıyla resmî adı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğine (SSCB) dönüşen komünist-sosyalist Rusya, kendi içinde 16 özerk bölgeden müteşekkil idi.
Bu geniş coğrafyada yaşayanların çoğunluğunu Ruslar teşkil ediyordu: Sırasıyla Beyaz Ruslar, Tatarlar, Ukrainler, Çuvaşlar, Başkurtlar ile Moldovlar geliyor.
Komünist rejim, çevresine korku ve dehşet savurarak, bünyesine yeni bölgeleri, yeni cumhuriyetleri de dahil etti. Zaman içinde sayısı 15’i bulan bu yeni devletlerin isimleri şöyle: Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ukrayna, Rusya Federasyonu, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Estonya, Letonya, Litvanya.
Komünist Rusya’sı, bu haliyle dünyanın gerek nüfus (Haziran 1991’de 300 milyon), gerek toprak (22 milyon km2) ve gerekse askerî (Kızıl Ordu) bakımından dünyanın en büyük devletlerinden biri haline geldi.
*
1917’de Lenin, Stalin ve Troçki ile faaliyete başlayan “Komünist Komite”, etrafı demir perde ile örülen bu büyük dünyayı yaklaşık 70 yıl boyunca adeta bir “demir yumruk” ile yönetti.
SSCB’nin son Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov’un 1985’te iktidara gelmesiyle birlikte, demir perde yırtılmaya ve demir yumruk kırılmaya başladı. Artık komünist rejim yıkılmaktan ve SSCB dağılmaktan kurtulamaz bir hale geldi. Demek ki, onun zoraki ömrü bu kadar idi.
Gorbaçov, 25 Aralık (1991) günü SSCB Devlet Başkanlığı görevinden ayrıldığını resmen ilân etti. Böylelikle, komünist rejim de gümbür gümbür çökerek tarihin karanlık dehlizlerine gönderilmiş oldu.