Aciziz, fakiriz. 

İhtiyaçlarımız sayısız, düşmanlarımız nihayetsizdir. 

İnsanca yaşayabilmemiz için çok sanatlara, dayanışmaya, yardımlaşmaya muhtacız.

Cemaatleşmek zorundayız.

Demek cemaat, fıtrat ve sosyal hayatın tabiî bir sonucudur. 

Cemaat, sadece “topluluk, toplum” gibi kısır ve ruhsuz kelimelerle ifade edilemez. Topluluk, cemiyet, mâddî ve kültürel boyutludur. Oysa cemaat maddî, mânevî, dünyevî, uhrevî, sosyal boyutlara sahip.

Birden fazla insanın bir araya gelip, sağlıklı iletişim kurup, etkileşim sağladığı sosyal topluluğun adı cemaattir.  Cemaat, bir sivil örgüt değildir. Ancak, cemaatin sivil örgütleri, gönüllü kültür kuruluşları olabilir. 

Psiko-sosyolojiye göre cemaat, sosyal hayatın tabiî, fıtrî bir sonucudur. 

Sosyal dokunun en sağlam, en faydalı, en etkili yapı taşı “cemaat-tarikat”tir.

Kur’ân ve Sünnet-i Seniyye cemaatleşmeyi istiyor. (Başka bir yazımızda cemaatin Kur’ân ve Sünnetteki yerini ele alacağız.)

Bütün insanlar Hz. Âdem (as) ve Hz. Havva’dan (ra) çoğalmışlardır. 

Ancak, bu kan ve nesep kardeşliğidir. İslâm, bu kardeşliğin üstünde, kökleri lâhûtî âleme dayanan bir mânevî kardeşlik getirmiştir. Bu hikmetlere de binaen Kur’ân ve Sünnet-i Seniyye sosyalleşmeyi, cemaatleşmeyi tavsiye, hatta emreder. 

“Mü’minler kardeştirler.” 1

Mü’minleri “kardeşler cemaati” yapan ve “uhuvvet” prensiplerini vaz’ eden Kur’ân, bütün Müslümanlara (mealen) şöyle ferman ediyor: 

“Allah’ın dinine ve Kur’ân’a hep birlikte sımsıkı sarılın; ayrılığa düşüp dağılmayın. Bir de Allah’ın üzerinizdeki ni’metini hatırlayın ki, siz biri birine düşman iken O, kalblerinizin arasını uzlaştırıp ısındırdı da siz O’nun nimetiyle kardeşler oluverdiniz...” 2

Bu mefhumun tarihî gelişimi boyunca geniş mânâ ve tatbikatları var. Birçok ibadetin cemaatle ifa edilmesi de cemaatleşmeyi gerektirir.

Cemaat, aynı görüş, aynı düşünce, aynı ideallerle birlikte, aynı hizmet metodu çerçevesinde hareket eden ferdlerden teşekkül eden nûrânî bir halkadır.

Meali, “Ey insanlar! Sizi bir erkekle bir dişiden yarattık; sonra da biribirinizi tanıyıp kaynaşasınız ve aranızdaki münasebetleri bilesiniz diye sizi milletlere, kabilelere ayırdık” 3 şeklinde olan âyetin de yansımasıdır.

Dipnotlar:

1- Hucurât Sûresi, 10. 2- Âl-i İmrân Sûresi, 103. 3- Kur’ân, Hucurât Sûresi, 13.