Hayatın hemen her alanındaki varlığı, bunu ispat eder. Böylesine muhteşem bir nimetin verilmesi ile ihtar edilen nimet hakikatine nazarı çevirmek gerekir. 

Demire olan ihtiyaç dile getiriliyor

Yalnız demirin zatını nazara vermiyor ki, “ihraç” desin. Belki demirdeki nimet-i azîmeyi ve nev-i beşerin demire ne derece muhtaç olduğunu ihtar içindir.

Bu ifade, risale metninin gizli öznesidir. Şöyle ki:

Dünyadaki mevcudatın Kur’ân’da bahsedilmesindeki maksad; onların zatını nazara vermek için değildir. Bilâkis, o mevcudata insanın ne kadar muhtaç olduğunu göstererek demir nimetini gönderen yaratıcıya nazarları çevirmek içindir. 

Mevcudatın en önde gelenlerinden olan demirin, Kur’ân bahsinde yer almasına doğrudan değil dolaylı (kinayî) olarak bakılıp, onunla verilmek istenen mesaj iyi anlaşılmalıdır. 

Ayette, eşyadan bahis; Allah’ın varlık ve birliğinin idrakiyle azametinin anlaşılması Kur’ân’î bir teamüldür. Bu hakikatten hareketle, demirin zatının nazara verilmesi beklenilmemelidir. Ayetin hedefi; fizik, kimya, coğrafya gibi mevcudatın sadece kendisinin ve üzerindeki mükemmelliklerin bahsi değildir. Burada hedef, demire olan ihtiyacın ziyade olmasını göze göstererek bu mühim ihtiyacın karşılanmasıyla gerçekleştirilen bir büyük nimetlenmeyle beşerin muhtaçlığına dikkat çekilir ve hatırlatılır. 

‘Nimet, yukarıdan gelir’, tabiri doğrudur

“Nimet ciheti ise aşağıdan yukarıya çıkmıyor, belki rahmet hazinesinden geliyor. Rahmet hazinesi elbette âlî, yukarı ve manen yüksek mertebededir. Elbette nimet yukarıdan aşağıyadır. Ve muhtaç olan beşerin mertebesi aşağıdadır.”

Nimet ciheti  

Nimet olması daha farklı bir iştir.

Demir, medeniyet açısından en büyük kıymettir. İnsanlığın yükselmesi, büyük medeniyetlere imza atması demiri iyi işlemesine bağlıdır. Kaliteli çelik, medeniyetin temel taşıdır. Ayette geçen “kendisinde müthiş bir güç bulunan” ifadesi gayet açıktır. Demiri iyi işlemek, güçlü olma yolunda önemli bir kilometre taşıdır. Güçlü bir medeniyet bu madenin iyi işlenmesinden doğmaktadır. Kur’ân, bu hususa dikkat çekmektedir. “Evet, nev-i beşerin bütün sanatlarının madeni ve terakkiyatının menbaı ve kuvvetinin medarı demirdir.” 1

Allah-insan bağlamından bakıldığında nimet; Allah’tan kula verilen şey, anlaşılır bu da aşağıdan yukarıya değil, bilâkis yukarıdan aşağıya anlaşılır ki rahmet hazinesinden kula ihsan edilenleri ifade eder.   

Merhamet göstererek lütufta bulunma anlamını ifade eden rahmet, muhtaç birisine yapılan ihsan ve yardım zaviyesinden bakıldığında Allah’ın rahmet hazinesinden demir, nimet cihetiyle kullarına merhameten bir ihsandır. Nimet, yukarıdan aşağıya, muhtaç olanlara manası gerçeğinde nimetin yukarıda, muhtaç olan beşerin de mertebesi aşağıdadır. Dolayısıyla nimet olması cihetiyle, demirin yukarıdan geliyor ifadesi doğrudur. 

Dipnot:

 1- Bediüzzaman Said Nursi, Lem’alar (2017), s. 425; Ali Sarıkaya, https://www.saidnursi.de/demir-madeni/